13 Aralık 2014 Cumartesi

TEKNOLOJİ TEMELLİ HEMŞİRELİK SÜRECİ



TEKNOLOJİ TEMELLİ HEMŞİRELİK
SÜRECİ

HATİCE ÇELİK

 BOLU 2014       



     
KONULAR
SAYFA
1. HEMŞİRELİK SÜRECİ
3
2. HEMŞİRELİK SÜRECİNİN TARİHÇESİ
4
3. HEMŞİRELİK SINIFLAMA SİSTEMLERİ
3.1.Kuzey Amerikan Hemşirelik Tanıları Birliği Hemşirelik Tanıları Sınıflaması NANDA Taxonomy II
3.2.Hemşirelik Girişimleri Sınıflaması/HGS (Nursing Interventions Classification /NIC)
3.3.Hemşirelik Sonuçları Sınıflaması /HSS (Nursing Outcomes Classification -NOC)
3.4. Hemşirelik Uygulamalarının Uluslararası Sınıflaması (International Classification for Nursing Practice -ICNP
4-5
5-6
7
8
9-10

4.HEMŞİRELİK SÜRECİNİN AMAÇLARI VE YARARLARI
10-11
5. HEMŞİRELİK SÜRECİNİN AŞAMALARI
12-14
6. SAĞLIK BİLİŞİM SİSTEMLERİ VE HEMŞİRELİK
14-15
7. HEMŞİRELİK BİLİŞİMİ
15-16
8.HEMŞİRELİK BİLİŞİMİ GELİŞİMİNDEKİ ENGELLER
16-17
9.HEMŞİRELİK VE BİLGİSAYAR KULLANIMI
17-20
10.BİLGİSAYAR DESTEKLİ HASTA KAYIT SİSTEMLERİ
20-23
11. HEMŞİRELİK SINIFLANDIRMA SİSTEMLERİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ HEMŞİRELİK SÜRECİNİN KULLANIMINDAKİ ÖNEMİ VE YERİ
23
10.KAYNAKLAR
25-26

HEMŞİRELİK SÜRECİ
            Bir uğraşın en önemli meslekleşme kriterlerinden biri, o mesleğin uygulamasında kullanılabilen bilgi birikimidir. Öte yandan hemşirelik model ve kuramları, hemşirelik süreci ve sınıflama sistemleri, hemşireliğin bilgi bütününün önemli bileşenleridir. Dolayısı ile hemşireliğin meslekleşme yolunda ilerlemesinde, bu bileşenlerin uygulamada kullanılması büyük rol oynamaktadır(Kaya N,  Babadağ K, Uygur E, Kaçar-Yeşiltepe G,  Hemşirelerin Hemşirelik Model / Kuramlarını, Hemşirelik Sürecini ve Sınıflama Sistemlerini Bilme ve Uygulama Durumları,  Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi,2010;3(3):24-33).

            Hemşirelik bilgisini uygulamaya aktarmada en önemli araçlardan biri olan hemşirelik süreci; sağlıklı/hasta bireyin sağlık bakımı gereksinimlerinin belirlenmesi ve bireye özgü bakım verilmesinde kullanılan sistematik, bilimsel bir sorun çözümleme yöntemidir. Çağdaş hemşirelik anlayışına sahip hemşirenin, uygulamalarında hemşirelik sürecini kullanma gerekliliği günümüzde daha fazla önem kazanmıştır(Kaya N,  Babadağ K, Uygur E, Kaçar-Yeşiltepe G,  Hemşirelerin Hemşirelik Model / Kuramlarını, Hemşirelik Sürecini ve Sınıflama Sistemlerini Bilme ve Uygulama Durumları,  Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi,2010;3(3):24-33).

            Hemşirelik süreci; hemşireleri, birey/toplumu tanılamaya yönlendirir, ama neyi tanılayacakları konusunda bilgi vermez; planlamayı destekler, ama nasıl planlanacağını söylemez; hemşirelerin girişimde bulunmalarını ister ama girişimlerin hangi yolla yapılacağını açıklamaz; değerlendirmenin önemini vurgular ama ne zaman ve nasıl yapılacağını belirtmez. Bu konuda hemşirelere, hemşirelik model ve kuramları rehberlik eder. Diğer bir deyişle, ancak hemşirelik modelleri kullanılarak, hemşirelik sürecinin ilk aşaması olan tanılama aşamasında, doğru ve eksiksiz veri toplanabilir. Aynı şekilde bir hemşirelik modeli olmadan, toplanan verilerin analizinin yapılması ve bunu izleyen hemşirelik sürecinin  diğer aşamalarının gerçekleştirilmesi mümkün değildir (Kaya N,  Babadağ K, Uygur E, Kaçar-Yeşiltepe G,  Hemşirelerin Hemşirelik Model / Kuramlarını, Hemşirelik Sürecini ve Sınıflama Sistemlerini Bilme ve Uygulama Durumları,  Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi,2010;3(3):24-33).

HEMŞİRELİK SÜRECİNİN TARİHÇESİ
            Hemşirelik eğitimi geliştikçe hemşire liderler, hemşireliğin bilimsel temelini oluşturmaya kavramları belirlemeye ve kuramları geliştirmeye yönelmişlerdir. Hemşire liderler, birçok hemşirelik bakım modeli geliştirmiştir. Bu modellerin ortak özelliği sistemli bakım vermeye yönelmiş olmalarıdır. Hemşirelik süreci; hastanın bakım gereksinimlerini, geçerli ve güvenilir verilerin toplanması, bunlara dayalı hemşirelik tanılarının belirlenmesi, hemşirelik girişimlerinin planlanması ve uygulanması, sonuçların doğru değerlendirilmesi, hemşirelik bakımının kalitesinin belirlenmesinde kullanılacak ölçütlerin saptanması, hemşirelikte ortak dil oluşturulması ve hemşirelerin otonomisinin artırılmasına ilişkin konuları içermektedir(Keski Ç, Karadağ A, Hemşirelik Son Sınıf Öğrencilerinin Hemşirelik Süreci Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi, Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 2010:41-52).EMŞİRELİKTE ARAŞTIRMA
GELİŞTİE DERGİSİ HEMŞİRELİKTE ARAŞTIRMA
GELİŞTİRMEDERGİ
            Nightingale; hemşirenin rolünü, bakım planına göre değerlendirme ve müdahaleyi kapsayacak şekilde tanımlamıştır. Ancak, hemşirelik süreci hakkında yazılı kaynaklara 1960’lı yılların başına kadar oldukça nadir rastlanmaktadır. “Hemşirelik süreci” terimi, ilk kez 1955 yılında, Hall tarafından bir makalede kullanılmasına rağmen, Edelman ve Mandel’e göre 1960’ ların sonuna kadar yaygın olarak kullanılmamıştır(Keski Ç, Karadağ A, Hemşirelik Son Sınıf Öğrencilerinin Hemşirelik Süreci Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi, Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 2010:41-52).EMŞİRELİKTE

            Hemşirenin rolünün ve mesleki kimliğinin belirlenmesine yönelik aktivitelerin sonucunda hemşirelik süreci ortaya çıkmıştır. Hemşirelik süreci, “bireyselleştirilmiş hasta bakımında, yüksek kalite sağlama amacında olan problem çözme temelli, sistematik bir yaklaşım” olarak tanımlanmıştır. Hemşirelik süreci, hemşirelik uygulamalarının, önemli bir parçası haline gelmiştir(Karabacak Ü, Hemşirelik sürecinin Gelişimi, Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü).
HEMŞİRELİK SINIFLAMA SİSTEMLERİ
            Hemşireliği tanımlayan satandardize, birleştirilmiş sözcükçe / söz dağarcığı (vokabulari) yokluğu hemşirelik disiplinin daha fazla gelişmesini engelleyen major bir problem olarak görülmüştür. Standart bir hemşirelik adlandırma ve sınıflama listesine (nomenklatür)olan gereksinim yıllardır ve sürekli ifade edilmekle birlikte, henüz her alanda ve hemşireliğin tüm uygulamalarını tanımlayan tek bir nomenklatür bulunmamaktadır.
Hemşirelik uygulamalarının adlandırılması, taksonomisi ve sınıflandırılması çalışmalarına 1970’li yıllarda ABD’de başlanmıştır. 1990’lı yıllarda Amerikan Hemşireler Birliği (ANA) NANDA Taksonomisini (North American Nursing Diagnosis Association Taxonomy I) ve daha sonra Omaha Sistem sınıflamasını, Evde Sağlık Bakımı Bakımı Sınıflamasını, Hemşirelik Girişimleri Sınıflamasını, Hemşirelik Sonuçları Sınıflamasını ve Hasta Bakımı Veri Tabanını hemşirelik sınıflama sistemleri olarak tanımıştır. Ancak, bu var olan hemşirelik dillerinin hiçbiri “hemşirelerin hangi durumlara/ koşullara yönelik olarak, hangi sonuçlar için neler yaptığını” tam olarak kapsamamaktadır(Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV. Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun,  2010: 24-28).
            1989 yılında Uluslar arası Hemşireler Konseyi ICN (International Council of Nurse) “birleştirici bir çerçeve” olarak tanımlanan Uluslarası Hemşirelik Uygulamaları Sınıflaması ICNP (International Classification for Nursing Practice) çalışmasını başlatmıştır.
Burada günümüzde yaygın olarak kullanılan hemşirelik terminolojileri ve sınıflama sistemlerinden; Uluslararası NANDA Hemşirelik Tanıları Sınıflaması: Taksonomi II (North American Nursing Diagnosis Association- NANDA International :Taxonomy II); Hemşirelik Girişimleri Sınıflaması (Nursing Intervention Classification -NIC); Hemşirelik Sonuçları Sınıflaması (Nursing Outcomes Classification -NOC) ve Hemşirelik Uygulamalarının Uluslararası Sınıflaması (International Classification for Nursing Practice -ICNP) ele alınmaktadır.
1.Kuzey Amerikan Hemşirelik Tanıları Birliği Hemşirelik Tanıları Sınıflaması NANDA Taxonomy II
                Kuzey Amerikan Hemşirelik Tanıları Birliği ilk olarak, 1973’de hemşirelik mesleğinin terminolojisini geliştirmek ve sınıflamak üzere yapılan çağrı ile bir “Ulusal Görev Gücü” (National Task Force) olarak örgütlenmiştir. Bu Ulusal Görev Gücü’nün hemşirelik tanılarını geliştirme ve sınıflama çalışmaları “hemşirelik tanısı” kavramının yaygınlaşmasını ve 1980 yılında Amerikan Hemşireler Birliği’nin (ANA) hemşirelik tanımında yer almasını sağlamıştır; “Hemşirelik, mevcut ve olası sağlık problemlerine karşı insana tepkilerinin tanı ve tedavisidir.” 1982 yılında, Ulusal Görev Gücü bir Birlik haline gelmiş ve NANDA (North American Nursing Diagnosis Association) adını almıştır. 1988 yılından itibaren NANDA’ya uluslararası katılımlar başlamıştır. Uluslararası katılıma paralel olarak, NANDA’nın yapısı ve adında değişime gidilmiş ve 2002 yılında NANDA International adını almıştır. Ayrıca, Hemşirelik Girişimleri Sınıflaması (NIC) ve Hemşirelik Sonuçları Sınıflaması (NOC) ile hemşirelik tanılarının ilişkilendirilmesi çalışmaları başlamıştır. Tanılarla girişimlerin ve sonuçların ilişkilendirilmesi çalışması NANDA, NIC, NOC Linkage kitabı olarak yayınlanmıştır. (Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV. Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun,  2010: 24-28).

            1990 yılında yapılan 9. kongrede halen geçerli olan Hemşirelik Tanısı tanımı yapılmıştır. Buna göre Hemşirelik Tanısı; “bir birey, aile ya da toplumun mevcut ya da olası sağlık problemlerine/ yaşam süreçlerine tepkileri hakkında hemşire tarafından verilen klinik bir karar/ yargıdır”. Bir hemşirelik tanısı hemşirenin yerine getirmeye yetkili ve sorumlu olduğu hemşirelik girişimlerinin seçimini yönlendirir ve ulaşılacak sonuçlar için bir temel oluşturur. (Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV. Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun,  2010: 24-28).

NANDA Taksonomi II’de yer alan alanlar, sınıflar ve hemşirelik tanılarının sınıflaması Gordon’un Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri modeline göre yapılmaktadır. Bu yapıdaki Taksonomi II; toplam 13 alan, 46 sınıf ve 2010 yılı itibarı ile 206 tanı içermektedir.


2.Hemşirelik Girişimleri Sınıflaması/HGS (Nursing Interventions Classification /NIC)
Hemşirelik Girişimleri Sınıflaması /HGS (Nursing Interventions Classification /NIC) hasta/birey adına gerçekleştirilmesi gereken hemşirelik girişimlerini tanımlamak üzere Iowa Üniversitesi Hemşirelik okulundaki bir ekip tarafından 1987 yılında geliştirilmiştir. Bu girişimler hastaya doğrudan uygulanan ve dolaylı olarak uygulanan, hemşire tarafından ve hekim istemiyle başlatılan girişimleri içermektedir. NIC oldukça kapsamlıdır ve bu özelliği ile hemşireliğin tüm özel alanlarında, çeşitli uygulama ortamlarında ve çeşitli uygulama düzeyindeki hemşireler tarafından kullanılabilmektedir. Mevcut durumda NIC taksonomisi yedi alan ( temel fizyolojik, karmaşık fizyolojik, davranışsal, güvenlik, aile, sağlık sistemi ve toplum) ve 30 sınıf altında, 542 girişim içermektedir. NIC bir hemşirelik girişimini “hasta/ bireyin sonuçlarını iyileştirmek/ güçlendirmek için hemşirenin yerine getirdiği, klinik yargı ve bilgiye dayalı herhangi bir uygulama/işlemdir” şeklinde tanımlanır. Her girişimin bir tanımı, aktivite listesi (girişimin uygulanmasında tamamlanması gereken spesifik davranış ya da eylemler) ve kaynak listesi bulunmaktadır (Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV. Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun,  2010: 24-28).

3. Hemşirelik Sonuçları Sınıflaması /HSS (Nursing Outcomes Classification -NOC)
            Hemşirelik Sonuçları Sınıflaması /HSS (Nursing Outcomes Classifi cation /NOC), 1997 yılında hemşirelik bakımına duyarlı hasta sonuçlarını ve göstergeleri kavramsallaştırmak, etiketlemek (etiket adını belirlemek), tanımlamak ve sınıflamak üzere Iowa Üniversitesi Hemşirelik okulunda geliştirilmiştir. Mevcut sonuç sınıflaması 385 hemşirelik bakımına duyarlı hasta sonucunu içermektedir. Sonuçlar yedi alan (fonksiyonel sağlık, fizyolojik sağlık, sağlık bilgisi ve davranışı, algılanan sağlık) ve 31 sınıf bulunan taksonomide yerleştirilmiştir. Hemşireliğe duyarlı sonuç şu şekilde tanımlanmaktadır: “bir birey, aile ya da toplumun hemşirelik girişimine /girişimlerine yanıtta/ tepkisinde meydana gelen, süreç boyunca ölçülen durum, davranış ya da algılamadır”. Her bir sonuç, daha spesifik olarak -bir sonucu ölçmek için gerekli olan- gözlenebilir ilgili bir grup gösterge/indikatör ile tanımlanır. Göstergeler daha genel bir isim olan sonuç etiketinin farklı boyutlarını ve yönlerini yansıtır; daha spesifik sonuçlardır ve özellikle aktif – devam eden bir hemşire hasta ilişkisi sırasında işlem/ uygulamalara tepkilerin izlenmesinde kullanışlıdır. Sınıflamadaki tüm sonuç etiketleri ve göstergelerinin bir ölçüm /değerlendirme ölçeği/ ölçekleri vardır. Ölçmede beşli likert tip ölçek kullanılmaktadır ve 5 puan istendik durumu göstermektedir. Bir sonucun bir kez kabulde ve bir kez de taburculuk ya da başka bakım ortamına/ üniteye transferde olmak üzere en az iki kez ölçülmesi önerilmektedir. Skalası / ölçeği vardır. (Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV. Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun,  2010: 24-28).
4. Hemşirelik Uygulamalarının Uluslararası Sınıflaması
(International Classification for Nursing Practice -ICNP)
            ICNP, Uluslararası Hemşirelik Birliği (International Counsil of Nursing- ICN) tarafından 1989 yılında, Geneva’da kurulmuştur. Hemşirelik uygulamalarının üç temel öğesi olan hemşirelik fenomeni (nursing phenomena), hemşirelik eylemleri (nursing action) ve hemşirelik sonuçları (nursing outcomes) ICNP sınıflamanın temel öğeleridir. ICNP, hemşirelik uygulamalarına yönelik, mevcut sözcükçeler ve sınıflamalar ile karşılıklı eşleştirmelere uygun tümleşik bir terminolojidir. Beta versiyonu hemşirelik tanıları, hemşirelik girişimleri ve hemşirelik sonuçlarının ifadesini kolaylaştıran çok eksenli ve çoklu aşamalı/sıradüzenli bir sınıflamadır. (Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV. Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun,  2010: 24-28).
a. Hemşirelik Fenomeni Sınıflaması; Hemşirelik tanısı, hemşirelik girişiminin odağı olan fenomen hakkında hemşire tarafından verilen karardır. Hemşirelik fenomeni sınıflamasında yer alan 8 eksen şunlardır; A- Hemşirelik fenomeni, (örn. ağrı, benlik saygısı, yoksulluk) B- Karar (örn. güçlendirilmiş, yetersiz, gelişmiş), C- Sıklık (örn. aralıklı, sık) D- Süre (örn, akut, kronik) E- Topoloji (sağ, sol, kısmi, total), F- Vücut bölgesi (örn. göz, parmak), G- Olasılık
(örn. risk, tesadüfi), H- Taşıyan / hamil (örn. birey, aile, toplum) (Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV. Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun,  2010: 24-28).
b. Hemşirelik Eylemleri Sınıflaması: Hemşirelik eylemi/ girişimi, bir hemşirelik tanısına yanıt olarak ve bir hemşirelik sonucuna ulaşmak için verilen tepki, eylemdir. Bir hemşirelik girişimi Eylem Sınıflamasındaki eksenlerdeki kavramların birleşimidir. Bu eksenler; A- Eylem tipi (örn. öğretme, takma, izleme), B- Hedef (örn. ağrı, bebek, evde bakım hizmetleri), C- Araç/ Yöntem (örn. bandajlar, mesane eğitim teknikleri, taburculuk işlemleri), D- Zaman (örn. taburculukta, intra-operatif, prenatal), E- Toploji (örn. sağ, sol, total), F- Lokasyon (örn. baş, kol, ev, iş yeri), G- Yol (örn. oral, subkutan), H- Yararlanıcı (örn. birey, grup) (Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV. Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun,  2010: 24-28).
c. Hemşirelik Sonuçları Sınıflaması: Hemşirelik sonucu, bir hemşirelik girişiminden sonraki bir zamanda bir hemşirelik tanısının durumu ya da ölçümüdür.

ICNP mevcut hemşirelik terminolojilerini ve sınıflamalarını birleştirici bir çerçeve olarak işlev gören “bir hemşirelik uygulamaları terminolojisi” sağlamaktadır. Bu tümleşik çerçevenin hemşirelik verilerini karşılaştırabilme olanağı sağlaması beklenmektedir. ICNP-Beta 2 versiyonu hemşirelik uygulamalarını tanımlayan, sağlıkla ilgili bilgi sistemlerinde hemşirelik uygulamalarını temsil eden verileri sağlayan bir informasyon aracıdır.
“… eğer (yaptığımızı) adlandırmaz isek; bunu kontrol edemeyiz, bunun değerini ve maliyetini hesaplayamayız, bunu öğretemeyiz, toplumun politikalarına yerleştiremeyiz” Norma LANG

            Kaya ve arkadaşlarının 2007 yılında hemşirelerin; hemşirelik modellerini/kuramlarını, hemşirelik sürecini ve hemşirelik sınıflama sistemlerini bilme ve uygulama durumlarını belirlemek için 555 hemşire ile yaptığı çalışmada hemşirelerin, hemşirelik sürecinin kullanılması gerektiğine inanma ve uygulama durumları incelendiğinde; %77.8’inin (n=432) hemşirelik sürecinin kullanılması gerektiğine inandıkları ve %83.1’inin (n=462) bireyin bakımında hemşirelik sürecini kullandıklarını ifade ettiği görülmüştür (Kaya N,  Babadağ K, Uygur E, Kaçar-Yeşiltepe G,  Hemşirelerin Hemşirelik Model / Kuramlarını, Hemşirelik Sürecini ve Sınıflama Sistemlerini Bilme ve Uygulama Durumları,  Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi,2010;3(3):24-33).

            Sonuç olarak hemşirelik dili hemşirelik fenomeni ve hemşirelik eylemlerini tanıma ve tanıtmada, belgelemede, elektronik ortamlara kayıt etmek ve geliştirmede önemli bir rol oynar. Hemşirelik tanılarını, girişimlerini ve sonuçlarını tanımlayan çeşitli sözcükçeler ve sınıflamalar bulunmaktadır. Ancak, uluslar arası terminoloji ve sınıflama standartları ile uyumlu birleştirilmiş bir dilin yokluğu hemşirelik disiplininin gelişiminde önemli bir engel, bir problem olarak görülmektedir. Hemşirelikte birleştirilmiş dil ve sınıflama sistemine olan gereksinim yaygın olarak kabul görmektedir. Bu görüşten hareketle gösterilen çabalar ile önemli ilerlemeler sağlanmaktadır. (Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV. Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun,  2010: 24-28).
HEMŞİRELİK SÜRECİNİN AMAÇLARI VE YARARLARI

            Süreç terimi, belirli sonuca ulaştıran işlemler dizisi anlamında kullanılır. Hemşirelik süreci, sağlıklı/hasta bireyin ve ailenin bakım gereksinimlerinin/sorunlarının belirlenmesi, gerekli hemşirelik girişimlerinin planlanması, uygulanması, sonucunun değerlendirilmesi gibi aşamalardan oluşan sistemli bir yaklaşımdır. Hemşirenin temel işlevi sağlıklı veya hasta bireye yardım etmektir. Bu yardım, sağlıklı bireyin sağlığını sürdürmesi, hasta bireyin yeniden sağlığına kavuşması için gerekli olan bilgi, istek ve güce kavuşmasına yönelik etkinlikleri içerir. Bütün bunları yaparken hemşire hasta bireyin kendi kendine yeterli olmasına yardımcı olur. Hemşirenin bu fonksiyonları yerine getirebilmesi için bilimsel düşünme yeteneğine sahip olması gerekir. Bilimsel düşünmede;

 Önce problem saptanır ve öncelik sırasına konur.
 Problemin çözümlenmesine yönelik plan yapılır.
 Planda ön görülen etkinlikler uygulamaya konur.
 Uygulamanın sonuçları değerlendirilir.
           
            Hemşirelik sürecinde amaç; hemşirelik bakımına planlı yaklaşımı getirmek ya da sağlıklı bireylere etkili ve kapsamlı hemşirelik bakımı sağlamaktır. Hemşirelik bakım planı, hasta hakkında toplanmış tam ve doğru bilgileri içerir. Süreç, hemşirelik ve sağlık hedeflerine ulaşmak için kolaylık sağlar(T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Hemşirelik Meslek Esasları Tekniğine Giriş, Ankara, 2012; 13-15).

Ø Hemşirelik Süreci Yönetiminin Yararları

Hemşirelik sürecinin kullanılması ve hemşirelik bakımının verilmesi, zaman alan ve zor bir uygulama olmasına rağmen birçok yararı vardır. Bunlar kısaca;
 Hemşirelik bakımının sistematik kaliteli ve sağlık düzeyini yükseltecek şekilde verilmesini sağlar.
 Hemşirenin bağımsız karar verme yeteneğini ve işlevini geliştirir.
 Hemşirenin bilgisini artırır, uygulamaları geliştirir.
 Hemşirelik bakım işlerinin izlenip sonuçlarının belirlenmesini sağlar.
 İş gücü ve zaman kaybını önler.
 Yasal ve etik dokümanlar sağlar.
 Bireyin gereksinimleri doğrultusunda bakım hizmeti almasını sağlar.
 Sağlıklı/hasta bireye, bireysel ve bütüncül yaklaşımı sağlar(T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, Hemşirelik Meslek Esasları Tekniğine Giriş, Ankara, 2012;13-15, Potter P, Perry AG , Fundamentals of Nursing. 4th ed. St Louis: Mosby Year Book Inc,.2005; 60-72).

HEMŞİRELİK SÜRECİNİN AŞAMALARI

            Hemşirelik sürecini, bazı hemşire liderleri tanılama, planlama, uygulama ve değerlendirme olmak üzere dört aşama olarak kabul eder. Bazı liderler ise veri toplama ve tanılamayı ayrı bir aşama olarak değerlendirerek beş aşamalı olarak kabul eder. Sürecin bu aşamaları etkili hemşirelik faaliyetlerinin özünü oluşturur.


ü  Durumun Belirlenmesi / Veri Toplama (Assesment)
ü  Hemşirelik Tanısını Belirleme / Tanılama (Diagnosis)
ü  Hedef Belirleme (goal-setting)
ü  Planlama (Planning)
ü  Uygulama (Implementation)
ü  Değerlendirme ( Evaluation)

Veri Toplama (Durumun Değerlendirilmesi)
            Durumun değerlendirilme aşaması; veri toplamayla başlar, hemşirelik tanısı ya da tanılarının belirlenmesiyle son bulur. Veri toplama, hasta/sağlıklı birey hakkında bilgi toplama, değerlendirme ve iletişim kurmadan oluşan sistematik süreçtir. Toplanan veriler; sorun ile ilgili, anlamlı ve gizlilik ilkesine dayalı olmalıdır(T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Meslek Esasları Tekniğine Giriş, Ankara,2012: 14-24).

Tanılama
            Hemşirelik tanısı, birey/aile/toplumun gerçek ya da potansiyel sağlık problemleri hakkında verilen kararlardır. Hastanın bakım gereksinimlerinin saptanması aşaması ve hemşirenin çözüm getireceği soruna, hemşirelik tanısını koymasıdır. Çoğunlukla hemşirelik tanısı, hemşirelik sorunu, hastanın gereksinimi ve hastanın problemi gibi kavramlar eş anlamda kullanılmaktadır ancak hastanın gereksinimi ile hastanın problemi eş anlamda değildir. Gereksinimler karşılanmadığı zaman problem olur. (T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Meslek Esasları Tekniğine Giriş, Ankara,2012: 14-24).

Hemşirelik tanısı aşamaları
 Toplanan verilerin doğrulanması,
 Verilerin gruplandırılması,
 Verilerin analiz ve yorumlanması,
 Hemşirelik tanısının isimlendirilmesidir.

Planlama
Hemşirelik sürecinin bu aşamasında ne yapılacağına karar verilmesidir. Planlama; hasta/sağlıklı birey merkezli ve amaçlara yönelik olarak hemşirelik girişimlerinin seçildiği aşamadır. Planlama aşamasında belirlenen problemle ilgili planlar, birey ve ailesini de kapsayabilir. (T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Meslek Esasları Tekniğine Giriş, Ankara,2012: 14-24).
Uygulama
Uygulama, belirlenmiş hedeflere ulaşmak için planlanan hemşirelik işlemlerinin yapılmasıdır. Hemşire, bilgi ve becerisini kullanarak hastanın problemlerini çözmeye yönelik bakım verir; pek çok girişim yöntemleri kullanarak bakım planını uygulamaya koyar. Bakım planları hasta merkezlidir. (T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Meslek Esasları Tekniğine Giriş, Ankara,2012: 14-24).

Değerlendirme
Değerlendirme, hemşirelik sürecinin son aşamasıdır. Değerlendirme, hem bir son hem de bir başlangıçtır.
            Hemşirelik sürecinin her aşaması birbiri ile yakından ilgilidir. Her aşamanın başarısı bir önceki aşamanın doğruluğuna bağlıdır. Örneğin; doğru olmayan verilere dayanarak doğru tanı koymak olası değildir (Birol L., Hemşirelik Süreci, 4. Baskı, Etki Matbaacılık Yayıncılık,2000; İzmir, 92-94).
            Sonuç olarak süreci kullanarak yapmış olduğumuz bakım planları; hemşireliğin kayıtlara yansıyan yüzüdür. Çalışmalarımızın yazıya dökülmüş halidir ve dinamik bir çalışma aracıdır. Bakım planları karmaşık görünen problemleri çözmede yol gösterir ve çözüme bizi biraz daha yaklaştırır. Sadece yazmak için bakım planı yapılmamalıdır. Çünkü her birey ayrı ve özel bir süreci hak etmektedir (http://www.acibademhemsirelik.com/e-dergi/yeni_tasarim/files/hem-s%C3%BCr-ber_2011.pdf Erişim:29.11.214).
            Keski ve arkadaşının 2008-2009 eğitim öğretim yılında hemşirelik son sınıf öğrencilerinin hemşirelik süreci hakkındaki bilgi düzeylerini incelemek amacıyla Türkiye'deki hemşirelik son sınıf öğrencilerinden oluşan 380 kişi ile yaptığı çalışmada %96.3’ünün klinik uygulamalarda hemşirelik sürecini kullandığı, %88.4’ünün hemşirelik sürecini mesleki gelişim açısından yararlı bulduğu ve %60’ının sürecin çeşitli basamaklarında sorun yaşadığı belirlenmiştir(Keski Ç, Karadağ A, Hemşirelik Son Sınıf Öğrencilerinin Hemşirelik Süreci Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi, Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 2010: 41-52).

SAĞLIK BİLİŞİM SİSTEMLERİ VE HEMŞİRELİK
            Sağlık alanında kullanılan bilişim teknolojileri sağlık bilişim sistemleri olarak adlandırılır. Sağlık bakım kalitesini geliştirmede önemli bir yere sahip bu sistemler sağlıklı/hasta bireyin sağlık sorunlarının tanılanmasında, bakım ve tedavisinin planlanmasında, uygulanmasında ve değerlendirilmesinde kullanılmaktadır(Bilgiç Ş, Şendir M, Nursing Informatics, Cumhuriyet Nursing Journal,2014; 3(1): 24-28).

İyi örgütlenmiş bir sağlık sisteminin oluşturulmasında ise sağlık bilişim sistemlerinin önemi büyüktür. Bilgi teknolojileri diğer bütün sektörleri etkilediği gibi sağlık sektörünü de büyük ölçüde etkilemiştir. Sağlık sektöründe yer alan kurumlar, karar verme aşamasında verileri daha bilinçli şekilde kullanarak değerlendirmek, hizmet alanını genişletmek, verimliliği artırarak maliyetleri düşürmek, müşteri hizmetlerini iyileştirmek ve kaynakların daha iyi yönetilmesini sağlamak amacıyla bilgi teknolojilerinden ve sağlık bilişim sistemlerinden faydalanmak zorundadır(Ömürbek N, Altın F, Sağlık Bilişim Sistemlerinin Uygulanmasına İlişkin Bir Araştırma: İzmir Örneği.  Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2009; 19: 211-232).
            Bilgisayar ve bilişim teknolojilerinin gelişimi ile sağlık mesleklerinde ve hemşirelikte önemli değişimler yaşanmaktadır. Hemşirelik dokümantasyonu ve hemşirelik bilgisinin paylaşılması konusundaki gelişmelerin etkisi tüm ülkelerde görülmektedir. Bilişim teknolojileri, hemşirelik verilerinin ve bilgi birikiminin yayınlanmasını, paylaşılmasını ve bilgiye ulaşmayı kolaylaştırmakta, klinik karar verme aşamalarında hemşirelere destekler sağlamaktadır(Turhan K, Köse A,  Hemşirelerin Hemşirelik Bilişimi Hakkındaki Düşüncelerinin Değerlendirilmesi: Trabzon İline Ait Bir Çalışma, TURKMIA’10 Proceedings VII. Ulusal Tıp Bilişimi Kongresi Bildirileri,2010: 123-131).

           
HEMŞİRELİK BİLİŞİMİ
            Bilişim teknolojilerinin hemşireliğin kendine özgü bilgi birikimi ve hemşirelik uygulamaları alanında kullanılması ile hemşirelik bilişimi kavramı ortaya çıkmıştır. Turley’e göre hemşirelik bilişimi; bilişsel, bilgisayar ve enformasyon biliminin hemşirelik biliminde kesişme alanıdır. Uluslararası Medikal ve Hemşirelik İnformatik Kuruluşu, hemşirelik bilişimini; “sağlığı desteklemek için, iletişim teknolojisi ve enformasyon süreçleri ile enformasyon yönetiminin ve hemşirelik enformasyonunun hemşireliğe entegrasyonu” olarak tanımlanmıştır(Turhan K, Köse A,  Hemşirelerin Hemşirelik Bilişimi Hakkındaki Düşüncelerinin Değerlendirilmesi: Trabzon İline Ait Bir Çalışma, TURKMIA’10 Proceedings VII. Ulusal Tıp Bilişimi Kongresi Bildirileri,2010: 123-131).

            Graves&Corcoran’a göre hemşirelik bilişimi; hemşirelik bakımını sağlamak ve hemşirelik uygulamalarını desteklemek için hemşirelik datasının / verisinin, bilgisinin ve enformasyonun işlenmesinde ve yönetilmesinde yardımcı olmak amacıyla bilgisayar biliminin, bilgi biliminin ve hemşirelik biliminin bir kombinasyonudur. Amerikan Hemşirelik Birliği (ANA) tarafından 1992 yılında yeni bir uzmanlık alanı olarak tanınan hemşirelik bilişimi, veri yönetim olanağı sağlayarak hasta bakımında ve diğer hemşirelik uygulamalarında araçların,uygulamaların,aşamaların ve planların değerlendirilmesi ve geliştirilmesi süreçlerinde hemşirelere karar destek sistemi sağlar.Hemşirelik bilişimi çalışmaları,Tıp Bilişimi alanındaki gelişmelere paralel olarak gelişmeye başlamış ve son yıllarda büyük bir ivme kazanmıştır(Turhan K, Köse A,  Hemşirelerin Hemşirelik Bilişimi Hakkındaki Düşüncelerinin Değerlendirilmesi: Trabzon İline Ait Bir Çalışma, TURKMIA’10 Proceedings VII. Ulusal Tıp Bilişimi Kongresi Bildirileri,2010: 123-131).

            Hemşirelikte bilişim teknolojileri eğitimden yönetime, araştırmalardan bakım uygu-lamalarına kadar birçok alanda kullanılmaktadır. Hemşirelik yönetiminde personel planlaması, verimlilik ölçümleri, araştırmalar, risk yönetimi ve kanıt temelli uygulamalarda bilişim teknolojilerinden sıkça yararlanılmaktadır. Bireyin bakım ve tedavisinin kayıt altına alınması, hasta durumundaki değişimlerin izlemi, bakım sonuçlarının istatistiksel olarak izlenmesi ve sonucun değerlendirilerek diğer sağlık çalışanlarıyla paylaşılması bilişim teknolojilerinin hemşirelik bakım uygulamalarındaki en temel yararlarıdır. İnternet, web tabanlı uygulamalar, elektronik posta uygulamaları, bilgisayar destekli uzaktan eğitim sistemleri ve medya araçlarının kullanımı araştırma ve eğitimde hemşirelere önemli faydalar sağlamaktadır(Bilgiç Ş, Şendir M, Nursing Informatics, Cumhuriyet Nursing Journal,2014; 3(1): 24-28).

            Fidancıoğlu ve arkadaşlarının 2009 yılında sağlık yüksek okulu öğrencilerinin internet kullanımına yönelik görüşlerini belirlemek için 123 öğrenci ile yaptığı çalışmada öğrencilerin %55.3’ünün bilgisayarı olduğu ve bu konuda eğitim aldığı saptanmıştır. Öğrencilerin %93.5’i bilgisayar ve internet kullanmanın mesleği için gerekli olduğunu ifade etmiştir(Fidancıoğlu H, Gök-Özer F, Kızılkaya M, Beydağ D.K, Sağlık Yüksek Okulu Öğrencilerinin İnternet Kullanımına Yönelik Görüşleri, Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi,2009;2(1):3-9).

            Günümüzde hızla gelişen bilişim teknolojileri, sağlık teknolojisine önemli katkılar sağlamaktadır. Bu katkılar; sağlık sunumunu hızlandırma, maliyeti azaltma, sağlıklı /hasta bireyle ilgili veriyi kısa sürede elde ederek tanılama ve karar vermeyi kolaylaştırma olarak sıralanabilir. Bilişim teknolojileri hasta kayıtlarına hızlı ulaşma ve bakım gereksinimleri saptanarak uygun bakımın verilmesi ve sonuçlarının izlenmesi yönüyle de bireyselleştirilmiş hemşirelik ba-kımı sunmada hemşireye rehber olmaktadır(Bilgiç Ş, Şendir M, Nursing Informatics, Cumhuriyet Nursing Journal,2014; 3(1): 24-28).


HEMŞİRELİK BİLİŞİMİ GELİŞİMİNDEKİ ENGELLER

ü  Hemşirelikte ortak dil/ terminoloji birliğinin olmaması,
ü  Temel hemşirelik eğitiminde bilgisayar kullanımı ve bilgi sistemleri konularına yer verilmemesi/yetersiz yer verilmesi,
ü  Hemşirelik eğitiminin farklı düzeylerde verilmesi- farklı bakış açılarında ve farklı yeterlilik düzeylerinde olan hemşirelerin aynı rol ve sorumluluklarının olması,
ü  Toplumda bilgisayar okuryazarlık düzeyinin düşük olması,
ü  Bilgi ve teknolojilerinin kullanımı konusunda çekiniklik/ teknofobi,

            Hemşirelerin bilgisayar ve bilgi teknolojilerine hazır oluşluk düzeyi hemşirelik bilişimi ve bilgi sistemlerinin gelişiminde önemlidir(Erdemir F, Hanoğlu Z, Akman A, Hemşirelerin Bilgisayar Ve İnternet Kullanma Durumu ve Hemşirelikte Bilgisayar Kullanımının Değerine İlişkin Görüşleri,2. Ulusal Tıp Bilişimi Kongresi Sözel Bildiriler Kongre Özet Ki­tabı ,Antalya,2005: 78-84).

HEMŞİRELİK VE BİLGİSAYAR KULLANIMI
Hemşireler hasta kayıtlarına hızlı bir şekilde ulaşmak, hastalık ve tedavi plan ile ilgili önemli bilgilere ulaşmak ve hastayı takip etmek gibi önemli alanlarda bilgisayarlardan yararlanabilirler. Ayrıca hemşireler en iyi bakımı vermek için hasta laboratuar ve görüntüleme sonuçlarına ulaşmada ve diğer sağlık ekibi üyeleri ile haberleşmede bilgisayarı kullanabilir ve böylece verdikleri bakımın kalitesini artırabilirler. Bununla birlikte hemşireler bilgilerini tazelemek ve veri tabanlarına ulaşmada kolaylık sağlamak amacıyla bilgisayar ve teknolojiden yararlanabilirler (While, A., Dewsbury, G., Nursing And İnformation And Communication Technology (ICT):A Discussion Of Trends And Future Directions. International Journal of Nursing Studies ,2011; 48: 1302–1310).

            Bilgi ve iletişim teknolojilerinin tüm profesyonel mesleklerde olduğu gibi hemşirelikte de doğru ve etkin kullanımı büyük önem taşımaktadır. Hemşirelik kuruluşları teknolojiyi, hemşirelik uygulamalarının temel yapı taşı olarak kabul etmekte ve teknolojiyi etkili olarak kullanabilme, bilgi, beceri ve tutuma sahip olmayı hemşirelikte aranan bir nitelik olarak vurgulamaktadır. Nitekim İngiltere Ulusal Sağlık Hizmeti Bilgi Merkezi kendi bünyesinde çalışan tüm hemşireler için temel yeterlilik olarak, Avrupa Bilgisayar Kullanım Lisansı aranmasını önermektedir. Sağlık hizmetleri gün geçtikçe karmaşıklaşmakta ve bilgisayara bağlı hale gelmektedir. Her yıl hastalar için toplanan ve depolanan tıbbi veri miktarı büyük bir hızla artmakta ve katlanarak büyümektedir. Bu verilere yeniden ulaşma, kullanma ve işleme bir yandan giderek daha zor bir hale gelirken bir yandan da bu gereksinim daha fazla önem kazanmaktadır. Bunun bir sonucu olarak bilgi işleme yöntemlerinin sistematik uygulanmasına; karmaşık sorunları çözecek kurumlara ve tekniklere; bilgisayar ve bilgi teknolojilerinin kullanımına büyük bir gereksinim ve talep doğmaktadır. Sağlık teknolojisini kullananların %80’i hemşirelerdir. Hastadan veriyi toplayan, topladığı veriyi elektronik sağlık kayıtlarına aktaran hemşireler hastaya doğrudan bakım veren, ihtiyaçlarını belirleyen, nerede, ne zaman, hangi malzemenin kullanılacağına karar veren en büyük sağlık ekibi grubu ve bilgisayar ortamına uyarlanmış sistemin birincil kullanıcılarıdır. Bu sebeplerden dolayı günümüzde profesyonel sağlık bakımı için bilgi teknolojilerini kullanarak kanıta dayalı karar verebilen hemşirelere ihtiyaç duyulmaktadır. Yeni yetişen hemşirelerin bilgi teknolojilerine ilişkin bilgi, beceri ve eleştirel düşünme yeteneğine sahip olmaları, hemşirelik ve bilişim yeterliliklerini entegre edebilmeleri beklenmektedir(Softa-Kaçan H, Akduran F, Akyazı E, Hemşirelerin Bilgisayar Kullanımlarına Yönelik Tutumlarının Değerlendirilmesi, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi,2014;3(3):845-859).

            Hemşirelerin bilgisayar ve bilgi teknolojilerine hazı­r oluşluk düzeyi hemşirelik bilişimi ve bilgi sistemleri­nin gelişiminde önemli bir etmendir. Hemşireler has­tanın gereksinimlerini belirleyerek, doğrudan bakım veren, verdiği bakımın sürekliliğini izleyen ve kayıt eden sağlık ekibinin önemli bir üyesi olarak sağlık bakım sisteminde önemi hızla artan bilgisayarın en önemli kullanıcılarındandır. Alanda görev alan hemşirelerin bilgi gereksinimini fark etme, gereksi­nim duyulan bilgiye ulaşma, bu bilgiyi etkin kullan­ma, değerlendirme ve sunma olarak tanımlanan, bilgi­sayar okuryazarlığını da içine alan bilgi okuryazarlığı becerisine sahip olmasını gerektirmektedir ( Özkul-Özel H, Özdemir -Ürkmez D, Demiray S, Cebeci Z,  Hemşirelik Bilişimi ve Hastane Bilgi Yönetimi Sistemi, Okmeydanı Tıp Dergisi,2014; 30(3):158-160).

            Kaya ve ark. çalışmasında, çalışmaya katılan hemşirele­rin % 80,5’inin bilgisayar kullandığını, % 54.6’sının bilgisayar kullanma konusunda kendini yeterli olarak değerlendirdiğini; % 69.4’ünün hemşirelik bakımın­da bilgisayardan yararlandığını belirttikleri sonucuna ulaşılmıştır(Kaya N, Aştı T, Kaya H, Kaçar G. Hemşirelerin Bilgisayar Kullanımına İlişkin Görüşlerinin Belir­lenmesi. İ.Ü.F.N Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008;16(3):89).

            Erdemir ve ark. çalışmasında, hem­şirelerin % 48.9’unun bilgisayar kullanım düzeyini orta düzeyde tanımladığı, % 75.6’sının hastanede­ki mevcut otomasyon sisteminde bulunan programı bildiği ve hastanedeki/ünitedeki bilgisayarı sıklıkla, hastanın laboratuvar bulgularını izlemek, malzeme giriş-çıkışını izlemek ve hasta verilerini kaydetmek için kullandığı belirlenmiştir(Erdemir F, Hanoğlu Z, Akman A. Hemşirelerin bilgisa­yar ve internet kullanma durumu ve hemşirelikte bilgi­sayar kullanımının değerine ilişkin görüşleri. 2. Ulusal Tıp Bilişimi Kongresi/Sözel Bildiriler Kongre Özet Ki­tabı Antalya, 2005; 78-84).

            Köse’nin çalışma­sında hemşirelerin bilgisayar kullanabilme durumlarına bakıldı­ğında katılımcıların % 32.9’u iyi durumda bilgisayar kullanabildiklerini belirtmişlerdir. Yapılan çalışmalar hemşirelerin büyük oranının bilgisayarı kullandıkları­nı, bilgisayar kullanma konusunda kendilerini yeterli hissettiklerini ve uygulamalarında bilgisayar kullan­dıklarını göstermektedir(Köse A. Hemşirelerin Bilgisayar Kullanım Durumlarının Belirlenmesine Yönelik Bir Ampirik Çalışma–Trabzon İli Örneği. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 2012; 5:1).

            Koç'un 2006 yılında hemşirelik öğrencilerinin hemşirelik eğitimi ve uygulamalarında bilgisayar kullanımı konusundaki görüşlerini belirlemek amacıyla 128 öğrenciyle yaptığı çalışmada hemşirelik öğrencilerinin %85.9’unun bilgisayar kullandığını, %26.6’sının bilgisayarının olduğunu, %24.2’sinin bilgisayar kullanımı konusunda kendilerine güvendiğini ve %10.1’inin de bilgisayar kullanımı konusunda kendilerini yetenekli ve başarılı bulduklarını göstermiştir. Ayrıca öğrencilere bilgisayarın hemşirelik mesleğine olan katkısı sorulduğunda %62.5’inin bilgisayarların hemşirelik bakım ve uygulamalarına önemli katkılarının olduğu görüşünü paylaştıkları görülmüştür(Koç Z, Hemşirelik Öğrencilerinin Hemşirelik Eğitimi Ve Uygulamalarında Bilgisayar Kullanımı Konusundaki Görüşlerinin Belirlenmesi, C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergis, 2006; 10(2):29-40).

Bilgi teknolojilerinin sağlık sektöründe kullanılması sağlık sektörü çalışanlarının işini büyük oranda kolaylaştırmaktadır. Bilgi teknolojilerinin kullanımı ile sağlık sektöründe çalışanlar ihtiyaç duydukları bilgilere kolaylıkla ulaşabilmekte ve yöneticilerin kararları daha başarılı olmaktadır. Tedarik sistemleri ile gerekli olan tıbbi malzemeler zamanında hastanelere ulaşmakta, tasarım ve üretim sistemleri ile tıbbi malzemeler ihtiyaçlara daha fazla cevap verebilmekte, muhasebe ve finansman sistemleri ile gerekli kayıtlar bilgisayarlar aracılığı ile tutulmakta ve yatırım kararları daha doğru alınmakta, insan kaynakları yönetimi sistemleri ile işgücü planlaması, personel seçme, eğitim ve geliştirme, ücret yönetimi konularında yaşanan sorunlar aşılmakta, iletişim sistemleri ile çalışanlar ve bölümler arasındaki koordinasyon sorunu çözülmektedir(Ömürbek N, Altın F, Sağlık Bilişim Sistemlerinin Uygulanmasına İlişkin Bir Araştırma: İzmir Örneği.  Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2009; 19: 211-232).

BİLGİSAYAR DESTEKLİ HASTA KAYIT SİSTEMLERİ
Günümüzde hasta kayıtları önemli bir yere sahiptir ve yapılan bu kayıtlar sadece sağlık bakım ekibine ne yapıldığını hatırlatmak amaçlı olmayıp hastanın bakım ve tedavisinin yönetiminde önemli bir rol almaktadır. Her sağlık bakım alanı ve her profesyonel grup, kendilerinin ve hastalarının ihtiyaçlarına göre uyumlaştırılmış formlara ve kayıt sistemine sahiptir. Kayıtlar ve raporlar hastanın sağlık durumu hakkında özel iletişim sağlar. Bugün, hemşireler de hizmet verdikleri her yerde hasta ile ilgili bilgileri ve verdikleri bakımı/bakım sonuçlarını kayıt etmektedir(Aştı T, Bakım Teknolojisinde Yenilikler, 2007, Florance Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Ders Notları).
Bilgisayar ortamına uyarlanmış klinik dökümantasyon sistemi, bilgisayarlar kullanılarak hasta bakımının kayıt edilmesini sağlar. Bilgisayar ortamında oluşturulmuş sağlık bilgi ağı, tüm hasta verilerinin anında girilmesine ve bu verilerle bakım planı oluşturulmasına olanak vermektedir. Örneğin yatak başındaki sesli kayıt alan (“Voice-activated”) bilgisayarlar, hemşirelerin hasta bilgilerini kağıtlara not alarak bu bilgileri daha sonra hasta kartlarına aktarması yerine, doğrudan hasta dosyasına kayıt etmesine imkan vermektedir. Ya da iki kanallı televizyon sistemleri kullanılarak kilometrelerce uzaktaki hastalar izlenmekte (Teletıp-“Telemedicine”-Telesağlık), hem hekim, hem de hemşire hastayı değerlendirebilmekte ve tedavi/bakım planlanabilmektedir(Aştı T, Bakım Teknolojisinde Yenilikler, 2007, Florance Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Ders Notları).
            Işık ve arkadaşının sağlık çalışanlarının bilgi teknolojileri ve hastane bilgi sistemlerini kullanma becerilerini ortaya koymak ve hastane bilgi sistemlerinin faydaları konusundaki görüşlerini değerlendirmek amacıyla sakarya ilinde  faaliyet gösteren 11 hastanedeki 544 sağlık çalışanı ile yaptığı çalışmada sağlık çalışanlarının bilgi teknolojileri hakkında bilgi düzeylerinin değerlendirilmesi sonucunda; %61,8’inin Office programları, %61,2’sinin işletim sistemleri ve %59,2’sinin bilgisayar donanımı konusunda kendilerini yeterli gördükleri bulunmuştur. Buna karşılık veri tabanı (%37,1), ağ sistemleri (%40,3) ve ses kayıt dinleme cihazları konusunda (%40,4) bilgi düzeylerini daha yetersiz görmektedirler(Işık O, Akbolat M, Bilgi Teknolojileri ve Hastane Bilgi Sistemleri Kullanımı: Sağlık Çalışanları Üzerine Bir Araştırma, Bilgi Dünyası, 2010; 11 (2): 365-389).

Uluslararası Alanda Kullanılan Bilgisayar Destekli Hasta Kayıt Sistemi Örnekleri
Problem Merkezli Tıbbi Kayıt (“Problem-Oriented Medical Record”-POMR): En yaygın olan kayıt sistemidir. Sistem, hasta problemleri listesi ve problemlerin nasıl çözülebileceğini içerir. Problem Merkezli Tıbbi Kayıt Sistemi hemşirelik kayıtları, hekim kayıtları ve sağlık bakım ekibinin diğer üyelerinin kayıtlarını birleştirir. Sistemde her problem tanımlanmış, derecelendirilmiş ve numaralandırılmıştır(Aştı T, Bakım Teknolojisinde Yenilikler, 2007, Florance Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Ders Notları).

Problem Merkezli Tıbbi Bilgi Sistemi (“Problem-Oriented Medical Information System”–PROMIS): PROMIS sağlık sistemi sürecini desteklemek için sağlık bakım sağlayıcıları tarafından kullanılan kapsamlı bir bilgi sistemidir. PROMIS yalnızca medikal kayıtların yenide yapılandırılmasını değil, aynı zamanda bakım sürecini kontrol edilmesini de sağlar. PROMIS bölümleri ile hemşirelik süreci aşamaları paraleldir(Aştı T, Bakım Teknolojisinde Yenilikler, 2007, Florance Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Ders Notları).
Bilgisayar Destekli Hasta Bakım Kayıtları (“Computerbased Patient Care Record” - CPCR): Bilgisayar Destekli Hasta Bakım Kayıtları, hastaların klinik problemlerinin tanımlarını kapsar. Sisteme, tüm sağlık bakım uygulayıcıları (hemşire, diş hekimi, hekim, sosyal hizmet uzmanı, v.b.) dahildir. Sistem, hastaların sağlık durumları ve fonksiyonel yeteneklerinin sistematik olarak kayıt edilmesini ve ölçülmesini sağlar(Aştı T, Bakım Teknolojisinde Yenilikler, 2007, Florance Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Ders Notları).
Hemşirelik Minimum Veri Seti (“Nursing Minimum Data Set”-NMDS): 1980’lerin erken dönemlerinde geliştirilmiş ve temel hemşirelik veri toplama yöntemini standart hale getiren ilk sistemdir. NMDS kendi içinde üçe ayrılan hemşirelik tanısı, hemşirelik girişimleri, hasta bakımı sonuçları bölümlerini içerir. Bu bölümler hemşirelik uygulamalarını destekleyen pek çok temel veri içinde birleştirilerek, değerlendirme ve sonuç için zengin bir depo yaratmıştır.
NMDS, hemşirelerin aslında “Ne yaptığı?” “Niye yaptığı?” ve “Elde edilen sonuçların ne olduğu?”nu görünür hale getiren bir sistemdir. Tüm NMDS sistemleri için toplanan veriler hasta demografik bilgileri, klinik bilgileri, tıbbi uygulamalar, hasta problemleri, hemşirelik uygulamaları ve hemşirenin hasta değerlendirmeleridir. NMDS’nin asıl amacı karşılaştırılabilir veri toplamaktır. Veri toplama aşamasında NMDS sistemleri arasında farklılıklar vardır. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri’ndeki projelerde retrospektif ve prospektif yöntem kullanılırken, Belçika’da kesitsel yöntem kullanılmıştır. Bu farklılığın nedeni ülkelerin sağlık sistemleri arasındaki farklılıklardır(Aştı T, Bakım Teknolojisinde Yenilikler, 2007, Florance Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Ders Notları).
Perioperatif Hemşirelik Veri Seti (“Perioperative Nursing Data Set”-PNDS): PNDS, Perioperatif Uzman Hemşireler Derneği (“Association of Perioperative Registered Nurses”) üyeleri tarafından 1980’lerin geç döneminde geliştirilmeye başlanmıştır. PNDS; perioperatif (ameliyat öncesi, sırası ve sonrası) alanda kullanılan ve Amerika Hemşireler Birliği (“American Nurses Association”) tarafından bu alanda kabul edilmiş tek dildir. PNDS’nin amacı, verilerin birbiriyle nasıl ilişkilendirileceğini tanımlayarak standart kayıt için bir yapı oluşturmak, hemşirelik uygulamaları ve eğitimi alanında ulusal bir dil oluşturmak, hasta bakım sonuçlarını değerlendirmek ve ölçmek, araştırmalar için veri sağlamaktır. PNDS, her bir tanı, girişim ve sonuç sınıflandırılıp, kodlandığı için bilgisayar ortamına kolayca uyumlaştırılmış bir veri setidir(Aştı T, Bakım Teknolojisinde Yenilikler, 2007, Florance Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Ders Notları).
Telefon ile Verilen Sağlık Hizmeti (“Telehealth”): Sistem, sağlık bakım sağlayıcıları ile hasta arasında,  hastanın evinden iki yönlü, interaktif, görsel-işitsel iletişimi sağlayan görüntü ekranı aracılığı ile verilen sağlık hizmetidir. Telesağlık, hemşirelerin ev ziyareti için herhangi bir zaman harcamadan, hasta ile herhangi bir temas olmadan evinde yapılan ziyaretlerin artmasını sağlar. Bu sistem ile hasta bakım kalitesinden herhangi bir ödün vermeden, var olan kaynaklar teknoloji ile birleştirilerek hizmet verilebilmektedir. Sistem, bakım planlarının yeniden gözden geçirilmesinde, hasta gözlemlerinin ve yaşam bulgularının toplanmasında kullanılabilir(Aştı T, Bakım Teknolojisinde Yenilikler, 2007, Florance Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Ders Notları, Hintistan S, Çilingir D, Hemşirelik Uygulamalarında Güncel Bir Yaklaşım: Telefon Kullanımı, Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 2012; 9 (1): 30-35 ).

HEMŞİRELİK SINIFLANDIRMA SİSTEMLERİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ HEMŞİRELİK SÜRECİNİN KULLANIMINDAKİ ÖNEMİ VE YERİ
            Hemşirelik bilgi sistemleri hasta bakım dokümanlarını kapsamına alan hemşirelik süreçlerinin ölçülmesi ve değerlendirilmesini otomatik olarak gerçekleştiren bilgisayar tabanlı sistemlerdir. Klinik ve yönetsel açıdan hemşire bakım sürecini destekleyen özel işlevlere sahiptir. Bu sistemler hemşire bakım planlarının belirlenmesi, hazırlanması ve uygulanması, personel programlama ve hemşirelik kaynaklarının belirlenmesi gibi işlevlerde kullanılmaktadır(Yılmaz A, Sağlık Kurumlarında Bilgi Sistemleri, Hemşirelik Bilgi Sistemleri (Nursing Information Systems), Eskişehir, 2013:125-126)
            Sağlık kuruluşlarında, hemşirelerin asıl görevi hasta bakımıdır. Bununla beraber yapılan araştırmalar, hemşirelerin zamanlarının büyük bir bölümünü hasta bakımı ile ilgili olmayan, çeşitli dokümanları doldurmak gibi işler için geçirdiklerini ortaya koymaktadır. Günümüzde bu tür sorunların çözümü için bilgisayar temelli hemşire dokümantasyon sistemi kullanılmaktadır. Bu sistemler hemşirelerin teşhis, tedavi ve hastalık yönetimi ile ilgili faaliyetlerini, yapılandırılmış ya da serbest metin formatında kaydetme imkânı vermektedir. Bu sistemlerin, dokümanların hazırlanması için harcanan zamanı azaltma, kaliteyi ve verilerin kullanılabilirliğini artırma ve sonuçta yüksek kaliteli ve etkili hasta bakımına destek sağlama gibi faydaları vardır.
Hemşirelik bilgi sistemini tanımlayan genel özellikler şu şekilde sıralanabilir:
• Hasta bakım karar desteği (order girişi, bakım planlama, değerlendirme, bakım dokümantasyonu, görev akış şeması, ilaçla tedavi idari kayıtları, hasta duyarlılığı ve hasta eğitimi),
• Yönetim uygulamaları (kadrolama/programlama, görev sorunları, verimliliğin izlenmesi ve kalite yönetimi),
• Hemşirelik eğitimi ve araştırma. (Yılmaz A, Sağlık Kurumlarında Bilgi Sistemleri, Hemşirelik Bilgi Sistemleri (Nursing Information Systems), Eskişehir, 2013:125-126).

SONUÇ OLARAK...
Çağımızın teknoloji çağı olması nedeniyle hemşirelerin teknolojiyi yakından takip et-meleri ve uygulamalarında etkili bir şekilde kullanmaları önemli bir gereksinim olarak ortaya çıkmıştır. Hemşirelik bilişimi; hemşirelik eğitimi, uygulamaları, yönetimi, araştırmaları kısacası hemşireliğin olduğu her alanda vardır. Hemşirelikte bilişim sistemlerinin etkili kullanımı ile bireyin bakım ve tedavisindeki eksiklik ve yanlışlıklar kısa sürede tespit edilebilmekte ve sonuçları ağır olabilen durumların önlenebilmesi sağlanmaktadır(Bilgiç Ş, Şendir M, Nursing Informatics, Cumhuriyet Nursing Journal,2014; 3(1): 24-28).
Hümanistik ve holistik felsefeye temellenen hemşirelik uygulamalarında teknolojinin kullanılması vazgeçilmez bir unsur olmaktadır. Hemşirelerin teknolojiyi etkin kullanabilmeleri için teknoloji okuryazarlığı ile ilgili yeterli bilgi ve beceri edinmeleri gerekmektedir. Hemşirelik bilişiminin ülkemizde gelişimi için lisansüstü programların açılıp yaygınlaştırılması, sertifika programlarının düzenlenmesi ve bilişimin hemşirelik bakımında uygulanabilirliğinin sağlanması için gerekli çalışmaların yapılması önemlidir. Ayrıca hastane otomasyon sistemleri içerisinde hemşirelik modülüne de yer verilmesi ve hemşirelerin bu modülü uygulamalarında aktif olarak kullanmasının sağlanması gerekmektedir. Hemşirelik bilişimindeki gelişmeler ve uygulamaların yaygınlaşması hemşirelik bakım kalitesinin ve mesleki profesyonelleşmenin artmasına yardımcı olacaktır(Bilgiç Ş, Şendir M, Nursing Informatics, Cumhuriyet Nursing Journal,2014; 3(1): 24-28).

KAYNAKLAR
1.      Kaya N,  Babadağ K, Uygur E, Kaçar-Yeşiltepe G,  Hemşirelerin Hemşirelik Model / Kuramlarını, Hemşirelik Sürecini ve Sınıflama Sistemlerini Bilme ve Uygulama Durumları,  Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi,2010;3(3):24-33
2.      Keski Ç, Karadağ A, Hemşirelik Son Sınıf Öğrencilerinin Hemşirelik Süreci Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi, Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 2010: 41-52
3.      Karabacak Ü, Hemşirelik sürecinin Gelişimi, Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü
4.      Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV. Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun,  2010: 24-28
5.      T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, Hemşirelik Meslek Esasları Tekniğine Giriş, Ankara, 2012;13-15
6.      Birol L., Hemşirelik Süreci, 4. Baskı, Etki Matbaacılık Yayıncılık,2000; İzmir, 92-94
8.      Bilgiç Ş, Şendir M, Nursing Informatics, Cumhuriyet Nursing Journal,2014; 3(1): 24-28
9.      Ömürbek N, Altın F, Sağlık Bilişim Sistemlerinin Uygulanmasına İlişkin Bir Araştırma: İzmir Örneği.  Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2009; 19: 211-232
10.  Turhan K, Köse A,  Hemşirelerin Hemşirelik Bilişimi Hakkındaki Düşüncelerinin Değerlendirilmesi: Trabzon İline Ait Bir Çalışma, TURKMIA’10 Proceedings VII. Ulusal Tıp Bilişimi Kongresi Bildirileri,2010: 123-131
11.  While, A., Dewsbury, G., Nursing And İnformation And Communication Technology (ICT):A Discussion Of Trends And Future Directions. International Journal of Nursing Studies , 2011; 48: 1302–1310
12.  Softa-Kaçan H, Akduran F, Akyazı E, Hemşirelerin Bilgisayar Kullanımlarına Yönelik Tutumlarının Değerlendirilmesi, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi,2014;3(3):845-859
13.  Özkul-Özel H, Özdemir -Ürkmez D, Demiray S, Cebeci Z,  Hemşirelik Bilişimi ve Hastane Bilgi Yönetimi Sistemi, Okmeydanı Tıp Dergisi,2014; 30(3):158-160
14.  Kaya N, Aştı T, Kaya H, Kaçar G. Hemşirelerin Bilgisayar Kullanımına İlişkin Görüşlerinin Belir­lenmesi. İ.Ü.F.N Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008;16(3):89
15.  Erdemir F, Hanoğlu Z, Akman A. Hemşirelerin Bilgisa­yar Ve İnternet Kullanma Durumu Ve Hemşirelikte Bilgi­sayar Kullanımının Değerine İlişkin Görüşleri, 2. Ulusal Tıp Bilişimi Kongresi/Sözel Bildiriler Kongre Özet Ki­tabı ,Antalya, 2005; 78-84
16.  Koç Z, Hemşirelik Öğrencilerinin Hemşirelik Eğitimi Ve Uygulamalarında Bilgisayar Kullanımı Konusundaki Görüşlerinin Belirlenmesi, C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergis, 2006; 10(2):29-40
17.  Aştı T, Bakım Teknolojisinde Yenilikler, 2007, Florance Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Ders Notları
18.  Fidancıoğlu H, Gök-Özer F, Kızılkaya M, Beydağ D.K, Sağlık Yüksek Okulu Öğrencilerinin İnternet Kullanımına Yönelik Görüşleri, Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi,2009;2(1):3-9
19.  Potter P, Perry AG, Fundamentals of Nursing. 4th ed. St Louis: Mosby Year Book Inc,.2005; 60-72
20.  Işık O, Akbolat M, Bilgi Teknolojileri ve Hastane Bilgi Sistemleri Kullanımı: Sağlık Çalışanları Üzerine Bir Araştırma, Bilgi Dünyası, 2010; 11 (2): 365-389
21.  Hintistan S, Çilingir D, Hemşirelik Uygulamalarında Güncel Bir Yaklaşım: Telefon Kullanımı, Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 2012; 9 (1): 30-35
22.  Yılmaz A, Sağlık Kurumlarında Bilgi Sistemleri, Hemşirelik Bilgi Sistemleri (Nursing Information Systems), Eskişehir, 2013:125-126



2 yorum: