TEKNOLOJİ TEMELLİ HEMŞİRELİK
SÜRECİ
HATİCE ÇELİK
BOLU 2014
KONULAR
|
SAYFA
|
1. HEMŞİRELİK
SÜRECİ
|
3
|
2. HEMŞİRELİK
SÜRECİNİN TARİHÇESİ
|
4
|
3. HEMŞİRELİK
SINIFLAMA SİSTEMLERİ
3.1.Kuzey Amerikan Hemşirelik Tanıları Birliği Hemşirelik
Tanıları Sınıflaması NANDA Taxonomy II
3.2.Hemşirelik
Girişimleri Sınıflaması/HGS (Nursing Interventions Classification /NIC)
3.3.Hemşirelik Sonuçları
Sınıflaması /HSS (Nursing Outcomes Classification -NOC)
3.4. Hemşirelik
Uygulamalarının Uluslararası Sınıflaması (International Classification for
Nursing Practice -ICNP
|
4-5
5-6
7
8
9-10
|
4.HEMŞİRELİK SÜRECİNİN
AMAÇLARI VE YARARLARI
|
10-11
|
5. HEMŞİRELİK SÜRECİNİN
AŞAMALARI
|
12-14
|
6. SAĞLIK
BİLİŞİM SİSTEMLERİ VE HEMŞİRELİK
|
14-15
|
7. HEMŞİRELİK
BİLİŞİMİ
|
15-16
|
8.HEMŞİRELİK
BİLİŞİMİ GELİŞİMİNDEKİ ENGELLER
|
16-17
|
9.HEMŞİRELİK
VE BİLGİSAYAR KULLANIMI
|
17-20
|
10.BİLGİSAYAR DESTEKLİ HASTA KAYIT SİSTEMLERİ
|
20-23
|
11. HEMŞİRELİK
SINIFLANDIRMA SİSTEMLERİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ HEMŞİRELİK SÜRECİNİN
KULLANIMINDAKİ ÖNEMİ VE YERİ
|
23
|
10.KAYNAKLAR
|
25-26
|
HEMŞİRELİK SÜRECİ
Bir
uğraşın en önemli meslekleşme kriterlerinden biri, o mesleğin uygulamasında
kullanılabilen bilgi birikimidir. Öte yandan hemşirelik model ve kuramları,
hemşirelik süreci ve sınıflama sistemleri, hemşireliğin bilgi bütününün önemli
bileşenleridir. Dolayısı ile hemşireliğin meslekleşme yolunda ilerlemesinde, bu
bileşenlerin uygulamada kullanılması büyük rol oynamaktadır(Kaya N,
Babadağ K, Uygur E, Kaçar-Yeşiltepe G, Hemşirelerin
Hemşirelik Model / Kuramlarını, Hemşirelik Sürecini ve Sınıflama Sistemlerini
Bilme ve Uygulama Durumları, Maltepe
Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi,2010;3(3):24-33).
Hemşirelik
bilgisini uygulamaya aktarmada en önemli araçlardan biri olan hemşirelik
süreci; sağlıklı/hasta bireyin sağlık bakımı gereksinimlerinin belirlenmesi ve
bireye özgü bakım verilmesinde kullanılan sistematik, bilimsel bir sorun
çözümleme yöntemidir. Çağdaş hemşirelik anlayışına sahip hemşirenin,
uygulamalarında hemşirelik sürecini kullanma gerekliliği günümüzde daha fazla
önem kazanmıştır(Kaya N, Babadağ K, Uygur E, Kaçar-Yeşiltepe G, Hemşirelerin
Hemşirelik Model / Kuramlarını, Hemşirelik Sürecini ve Sınıflama Sistemlerini
Bilme ve Uygulama Durumları, Maltepe
Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi,2010;3(3):24-33).
Hemşirelik
süreci; hemşireleri, birey/toplumu tanılamaya yönlendirir, ama neyi
tanılayacakları konusunda bilgi vermez; planlamayı destekler, ama nasıl
planlanacağını söylemez; hemşirelerin girişimde bulunmalarını ister ama
girişimlerin hangi yolla yapılacağını açıklamaz; değerlendirmenin önemini
vurgular ama ne zaman ve nasıl yapılacağını belirtmez. Bu konuda hemşirelere,
hemşirelik model ve kuramları rehberlik eder. Diğer bir deyişle, ancak
hemşirelik modelleri kullanılarak, hemşirelik sürecinin ilk aşaması olan
tanılama aşamasında, doğru ve eksiksiz veri toplanabilir. Aynı şekilde bir
hemşirelik modeli olmadan, toplanan verilerin analizinin yapılması ve bunu
izleyen hemşirelik sürecinin diğer
aşamalarının gerçekleştirilmesi mümkün değildir (Kaya N, Babadağ K, Uygur E,
Kaçar-Yeşiltepe G, Hemşirelerin Hemşirelik Model / Kuramlarını,
Hemşirelik Sürecini ve Sınıflama Sistemlerini Bilme ve Uygulama Durumları, Maltepe Üniversitesi Hemşirelik
Bilim ve Sanatı Dergisi,2010;3(3):24-33).
HEMŞİRELİK SÜRECİNİN TARİHÇESİ
Hemşirelik
eğitimi geliştikçe hemşire liderler, hemşireliğin bilimsel temelini oluşturmaya
kavramları belirlemeye ve kuramları geliştirmeye yönelmişlerdir. Hemşire
liderler, birçok hemşirelik bakım modeli geliştirmiştir. Bu modellerin ortak
özelliği sistemli bakım vermeye yönelmiş olmalarıdır. Hemşirelik süreci;
hastanın bakım gereksinimlerini, geçerli ve güvenilir verilerin toplanması,
bunlara dayalı hemşirelik tanılarının belirlenmesi, hemşirelik girişimlerinin
planlanması ve uygulanması, sonuçların doğru değerlendirilmesi, hemşirelik
bakımının kalitesinin belirlenmesinde kullanılacak ölçütlerin saptanması, hemşirelikte
ortak dil oluşturulması ve hemşirelerin otonomisinin artırılmasına ilişkin
konuları içermektedir(Keski Ç, Karadağ A, Hemşirelik Son Sınıf Öğrencilerinin Hemşirelik Süreci Hakkındaki Bilgi
Düzeylerinin İncelenmesi, Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 2010:41-52).EMŞİRELİKTE ARAŞTIRMA
GELİŞTİE
DERGİSİ HEMŞİRELİKTE ARAŞTIRMA
GELİŞTİRMEDERGİ
Nightingale;
hemşirenin rolünü, bakım planına göre değerlendirme ve müdahaleyi kapsayacak
şekilde tanımlamıştır. Ancak, hemşirelik süreci hakkında yazılı kaynaklara
1960’lı yılların başına kadar oldukça nadir rastlanmaktadır. “Hemşirelik
süreci” terimi, ilk kez 1955 yılında, Hall tarafından bir makalede
kullanılmasına rağmen, Edelman ve Mandel’e göre 1960’ ların sonuna kadar yaygın
olarak kullanılmamıştır(Keski Ç, Karadağ
A, Hemşirelik Son Sınıf Öğrencilerinin Hemşirelik
Süreci Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi, Hemşirelikte Araştırma
Geliştirme Dergisi, 2010:41-52).EMŞİRELİKTE
Hemşirenin
rolünün ve mesleki kimliğinin belirlenmesine yönelik aktivitelerin sonucunda
hemşirelik süreci ortaya çıkmıştır. Hemşirelik süreci, “bireyselleştirilmiş
hasta bakımında, yüksek kalite sağlama amacında olan problem çözme temelli,
sistematik bir yaklaşım” olarak tanımlanmıştır. Hemşirelik süreci, hemşirelik
uygulamalarının, önemli bir parçası haline gelmiştir(Karabacak Ü, Hemşirelik sürecinin Gelişimi, Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü).
HEMŞİRELİK SINIFLAMA SİSTEMLERİ
Hemşireliği tanımlayan satandardize, birleştirilmiş
sözcükçe / söz dağarcığı (vokabulari) yokluğu hemşirelik disiplinin daha fazla
gelişmesini engelleyen major bir problem olarak görülmüştür. Standart bir
hemşirelik adlandırma ve sınıflama listesine (nomenklatür)olan gereksinim
yıllardır ve sürekli ifade edilmekle birlikte, henüz her alanda ve hemşireliğin
tüm uygulamalarını tanımlayan tek bir nomenklatür bulunmamaktadır.
Hemşirelik uygulamalarının
adlandırılması, taksonomisi ve sınıflandırılması çalışmalarına 1970’li yıllarda
ABD’de başlanmıştır. 1990’lı yıllarda Amerikan Hemşireler Birliği (ANA) NANDA
Taksonomisini (North American Nursing Diagnosis Association Taxonomy I) ve daha
sonra Omaha Sistem sınıflamasını, Evde Sağlık Bakımı Bakımı Sınıflamasını, Hemşirelik
Girişimleri Sınıflamasını, Hemşirelik Sonuçları Sınıflamasını ve Hasta Bakımı
Veri Tabanını hemşirelik sınıflama sistemleri olarak tanımıştır. Ancak, bu var
olan hemşirelik dillerinin hiçbiri “hemşirelerin hangi durumlara/ koşullara
yönelik olarak, hangi sonuçlar için neler yaptığını” tam olarak
kapsamamaktadır(Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV. Ulusal Psikiyatri
Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun, 2010: 24-28).
1989 yılında Uluslar arası Hemşireler Konseyi ICN
(International Council of Nurse) “birleştirici bir çerçeve” olarak tanımlanan
Uluslarası Hemşirelik Uygulamaları Sınıflaması ICNP (International
Classification for Nursing Practice) çalışmasını başlatmıştır.
Burada günümüzde yaygın
olarak kullanılan hemşirelik terminolojileri ve sınıflama sistemlerinden; Uluslararası NANDA Hemşirelik Tanıları Sınıflaması: Taksonomi II
(North American Nursing Diagnosis Association- NANDA International :Taxonomy
II); Hemşirelik Girişimleri Sınıflaması (Nursing Intervention Classification -NIC);
Hemşirelik Sonuçları Sınıflaması (Nursing Outcomes Classification -NOC) ve
Hemşirelik Uygulamalarının Uluslararası Sınıflaması (International
Classification for Nursing Practice -ICNP) ele
alınmaktadır.
1.Kuzey Amerikan
Hemşirelik Tanıları Birliği Hemşirelik Tanıları Sınıflaması NANDA Taxonomy II
Kuzey Amerikan Hemşirelik Tanıları Birliği ilk olarak, 1973’de
hemşirelik mesleğinin terminolojisini geliştirmek ve sınıflamak üzere yapılan
çağrı ile bir “Ulusal Görev Gücü” (National Task Force) olarak örgütlenmiştir.
Bu Ulusal Görev Gücü’nün hemşirelik tanılarını geliştirme ve sınıflama
çalışmaları “hemşirelik tanısı” kavramının yaygınlaşmasını
ve 1980 yılında Amerikan Hemşireler Birliği’nin (ANA)
hemşirelik tanımında yer almasını sağlamıştır; “Hemşirelik, mevcut ve
olası sağlık problemlerine karşı insana tepkilerinin tanı ve tedavisidir.” 1982
yılında, Ulusal Görev Gücü bir Birlik haline gelmiş ve NANDA (North American
Nursing Diagnosis Association) adını almıştır. 1988 yılından itibaren NANDA’ya
uluslararası katılımlar başlamıştır. Uluslararası katılıma paralel olarak,
NANDA’nın yapısı ve adında değişime gidilmiş ve 2002 yılında NANDA
International adını almıştır. Ayrıca, Hemşirelik Girişimleri Sınıflaması
(NIC) ve Hemşirelik Sonuçları Sınıflaması (NOC) ile hemşirelik tanılarının
ilişkilendirilmesi çalışmaları başlamıştır. Tanılarla girişimlerin ve
sonuçların ilişkilendirilmesi çalışması NANDA, NIC, NOC Linkage kitabı
olarak yayınlanmıştır. (Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV.
Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun, 2010: 24-28).
1990 yılında yapılan 9. kongrede halen geçerli olan
Hemşirelik Tanısı tanımı yapılmıştır. Buna göre Hemşirelik Tanısı; “bir
birey, aile ya da toplumun mevcut ya da olası sağlık problemlerine/ yaşam
süreçlerine tepkileri hakkında hemşire tarafından verilen klinik bir karar/
yargıdır”. Bir hemşirelik tanısı hemşirenin yerine getirmeye yetkili ve
sorumlu olduğu hemşirelik girişimlerinin seçimini yönlendirir ve ulaşılacak
sonuçlar için bir temel oluşturur. (Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV.
Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun, 2010: 24-28).
NANDA Taksonomi II’de yer
alan alanlar, sınıflar ve hemşirelik tanılarının sınıflaması Gordon’un Fonksiyonel
Sağlık Örüntüleri modeline göre yapılmaktadır. Bu yapıdaki Taksonomi II;
toplam 13 alan, 46 sınıf ve 2010 yılı itibarı ile 206 tanı içermektedir.
2.Hemşirelik
Girişimleri Sınıflaması/HGS (Nursing Interventions Classification /NIC)
Hemşirelik Girişimleri
Sınıflaması /HGS (Nursing Interventions Classification /NIC) hasta/birey adına
gerçekleştirilmesi gereken hemşirelik girişimlerini tanımlamak üzere Iowa
Üniversitesi Hemşirelik okulundaki bir ekip tarafından 1987 yılında geliştirilmiştir.
Bu girişimler hastaya doğrudan uygulanan ve dolaylı olarak uygulanan, hemşire
tarafından ve hekim istemiyle başlatılan girişimleri içermektedir. NIC oldukça
kapsamlıdır ve bu özelliği ile hemşireliğin tüm özel alanlarında, çeşitli
uygulama ortamlarında ve çeşitli uygulama düzeyindeki hemşireler tarafından
kullanılabilmektedir. Mevcut durumda NIC taksonomisi yedi alan ( temel
fizyolojik, karmaşık fizyolojik, davranışsal, güvenlik, aile, sağlık sistemi ve
toplum) ve 30 sınıf altında, 542 girişim içermektedir. NIC bir hemşirelik
girişimini “hasta/ bireyin sonuçlarını iyileştirmek/ güçlendirmek için
hemşirenin yerine getirdiği, klinik yargı ve bilgiye dayalı herhangi bir
uygulama/işlemdir” şeklinde tanımlanır. Her girişimin bir tanımı, aktivite
listesi (girişimin uygulanmasında tamamlanması gereken spesifik davranış ya da
eylemler) ve kaynak listesi bulunmaktadır (Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV.
Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun, 2010: 24-28).
3. Hemşirelik Sonuçları
Sınıflaması /HSS (Nursing Outcomes Classification -NOC)
Hemşirelik Sonuçları Sınıflaması /HSS (Nursing Outcomes
Classifi cation /NOC), 1997 yılında hemşirelik bakımına duyarlı hasta
sonuçlarını ve göstergeleri kavramsallaştırmak, etiketlemek (etiket adını
belirlemek), tanımlamak ve sınıflamak üzere Iowa Üniversitesi Hemşirelik
okulunda geliştirilmiştir. Mevcut sonuç sınıflaması 385 hemşirelik bakımına
duyarlı hasta sonucunu içermektedir. Sonuçlar yedi alan (fonksiyonel sağlık,
fizyolojik sağlık, sağlık bilgisi ve davranışı, algılanan sağlık) ve 31 sınıf
bulunan taksonomide yerleştirilmiştir. Hemşireliğe duyarlı sonuç şu şekilde
tanımlanmaktadır: “bir birey, aile ya da toplumun hemşirelik girişimine /girişimlerine
yanıtta/ tepkisinde meydana gelen, süreç boyunca ölçülen durum, davranış ya da
algılamadır”. Her bir sonuç, daha spesifik olarak -bir sonucu ölçmek için
gerekli olan- gözlenebilir ilgili bir grup gösterge/indikatör ile tanımlanır.
Göstergeler daha genel bir isim olan sonuç etiketinin farklı boyutlarını ve
yönlerini yansıtır; daha spesifik sonuçlardır ve özellikle aktif – devam eden
bir hemşire hasta ilişkisi sırasında işlem/ uygulamalara tepkilerin
izlenmesinde kullanışlıdır. Sınıflamadaki tüm sonuç etiketleri ve
göstergelerinin bir ölçüm /değerlendirme ölçeği/ ölçekleri vardır. Ölçmede
beşli likert tip ölçek kullanılmaktadır ve 5 puan istendik durumu
göstermektedir. Bir sonucun bir kez kabulde ve bir kez de taburculuk ya da
başka bakım ortamına/ üniteye transferde olmak üzere en az iki kez ölçülmesi
önerilmektedir. Skalası / ölçeği vardır. (Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV.
Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun, 2010: 24-28).
4. Hemşirelik
Uygulamalarının Uluslararası Sınıflaması
(International
Classification for Nursing Practice -ICNP)
ICNP, Uluslararası Hemşirelik Birliği (International
Counsil of Nursing- ICN) tarafından 1989 yılında, Geneva’da kurulmuştur.
Hemşirelik uygulamalarının üç temel öğesi olan hemşirelik fenomeni (nursing
phenomena), hemşirelik eylemleri (nursing action) ve hemşirelik sonuçları
(nursing outcomes) ICNP sınıflamanın temel öğeleridir. ICNP, hemşirelik
uygulamalarına yönelik, mevcut sözcükçeler ve sınıflamalar ile karşılıklı
eşleştirmelere uygun tümleşik bir terminolojidir. Beta versiyonu hemşirelik
tanıları, hemşirelik girişimleri ve hemşirelik sonuçlarının ifadesini
kolaylaştıran çok eksenli ve çoklu aşamalı/sıradüzenli bir sınıflamadır. (Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV.
Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun, 2010: 24-28).
a. Hemşirelik Fenomeni
Sınıflaması; Hemşirelik
tanısı, hemşirelik girişiminin odağı olan fenomen hakkında hemşire tarafından
verilen karardır. Hemşirelik fenomeni sınıflamasında yer alan 8 eksen
şunlardır; A- Hemşirelik fenomeni, (örn. ağrı, benlik saygısı, yoksulluk) B-
Karar (örn. güçlendirilmiş, yetersiz, gelişmiş), C- Sıklık (örn. aralıklı, sık)
D- Süre (örn, akut, kronik) E- Topoloji (sağ, sol, kısmi, total), F- Vücut
bölgesi (örn. göz, parmak), G- Olasılık
(örn. risk, tesadüfi), H-
Taşıyan / hamil (örn. birey, aile, toplum) (Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV.
Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun, 2010: 24-28).
b. Hemşirelik
Eylemleri Sınıflaması: Hemşirelik eylemi/ girişimi, bir hemşirelik tanısına
yanıt olarak ve bir hemşirelik sonucuna ulaşmak için verilen tepki, eylemdir.
Bir hemşirelik girişimi Eylem Sınıflamasındaki eksenlerdeki kavramların
birleşimidir. Bu eksenler; A- Eylem tipi (örn. öğretme, takma, izleme), B- Hedef
(örn. ağrı, bebek, evde bakım hizmetleri), C- Araç/ Yöntem (örn. bandajlar,
mesane eğitim teknikleri, taburculuk işlemleri), D- Zaman (örn. taburculukta,
intra-operatif, prenatal), E- Toploji (örn. sağ, sol, total), F- Lokasyon (örn.
baş, kol, ev, iş yeri), G- Yol (örn. oral, subkutan), H- Yararlanıcı (örn.
birey, grup) (Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV. Ulusal Psikiyatri
Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun, 2010: 24-28).
c. Hemşirelik
Sonuçları Sınıflaması: Hemşirelik sonucu, bir hemşirelik girişiminden
sonraki bir zamanda bir hemşirelik tanısının durumu ya da ölçümüdür.
ICNP mevcut hemşirelik
terminolojilerini ve sınıflamalarını birleştirici bir çerçeve olarak işlev
gören “bir hemşirelik uygulamaları terminolojisi” sağlamaktadır. Bu tümleşik
çerçevenin hemşirelik verilerini karşılaştırabilme olanağı sağlaması
beklenmektedir. ICNP-Beta 2 versiyonu hemşirelik uygulamalarını tanımlayan,
sağlıkla ilgili bilgi sistemlerinde hemşirelik uygulamalarını temsil eden verileri
sağlayan bir informasyon aracıdır.
“… eğer
(yaptığımızı) adlandırmaz isek; bunu kontrol edemeyiz, bunun değerini ve
maliyetini hesaplayamayız, bunu öğretemeyiz, toplumun politikalarına
yerleştiremeyiz” Norma LANG
Kaya ve arkadaşlarının 2007 yılında
hemşirelerin;
hemşirelik modellerini/kuramlarını, hemşirelik sürecini ve hemşirelik sınıflama
sistemlerini bilme ve uygulama durumlarını belirlemek için 555 hemşire ile
yaptığı çalışmada hemşirelerin, hemşirelik sürecinin
kullanılması gerektiğine inanma ve uygulama durumları incelendiğinde;
%77.8’inin (n=432) hemşirelik sürecinin kullanılması gerektiğine inandıkları ve
%83.1’inin (n=462) bireyin bakımında hemşirelik sürecini kullandıklarını ifade
ettiği görülmüştür (Kaya N, Babadağ K, Uygur E, Kaçar-Yeşiltepe G, Hemşirelerin
Hemşirelik Model / Kuramlarını, Hemşirelik Sürecini ve Sınıflama Sistemlerini
Bilme ve Uygulama Durumları, Maltepe
Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi,2010;3(3):24-33).
Sonuç olarak hemşirelik dili hemşirelik fenomeni ve
hemşirelik eylemlerini tanıma ve tanıtmada, belgelemede, elektronik ortamlara
kayıt etmek ve geliştirmede önemli bir rol oynar. Hemşirelik tanılarını,
girişimlerini ve sonuçlarını tanımlayan çeşitli sözcükçeler ve sınıflamalar
bulunmaktadır. Ancak, uluslar arası terminoloji ve sınıflama standartları ile
uyumlu birleştirilmiş bir dilin yokluğu hemşirelik disiplininin gelişiminde önemli
bir engel, bir problem olarak görülmektedir. Hemşirelikte birleştirilmiş dil ve
sınıflama sistemine olan gereksinim yaygın olarak kabul görmektedir. Bu
görüşten hareketle gösterilen çabalar ile önemli ilerlemeler sağlanmaktadır. (Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV.
Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun, 2010: 24-28).
HEMŞİRELİK
SÜRECİNİN AMAÇLARI VE YARARLARI
Süreç terimi, belirli sonuca ulaştıran işlemler dizisi anlamında
kullanılır. Hemşirelik süreci, sağlıklı/hasta bireyin ve ailenin bakım
gereksinimlerinin/sorunlarının belirlenmesi, gerekli hemşirelik girişimlerinin
planlanması, uygulanması, sonucunun değerlendirilmesi gibi aşamalardan oluşan
sistemli bir yaklaşımdır. Hemşirenin temel işlevi sağlıklı veya hasta bireye
yardım etmektir. Bu yardım, sağlıklı bireyin sağlığını sürdürmesi, hasta
bireyin yeniden sağlığına kavuşması için gerekli olan bilgi, istek ve güce
kavuşmasına yönelik etkinlikleri içerir. Bütün bunları yaparken hemşire hasta
bireyin kendi kendine yeterli olmasına yardımcı olur. Hemşirenin bu
fonksiyonları yerine getirebilmesi için bilimsel düşünme yeteneğine sahip
olması gerekir. Bilimsel düşünmede;
Önce problem saptanır ve öncelik sırasına konur.
Problemin çözümlenmesine yönelik plan yapılır.
Planda ön görülen etkinlikler uygulamaya konur.
Uygulamanın sonuçları
değerlendirilir.
Hemşirelik sürecinde amaç; hemşirelik bakımına planlı
yaklaşımı getirmek ya da sağlıklı bireylere etkili ve kapsamlı hemşirelik
bakımı sağlamaktır. Hemşirelik bakım planı, hasta hakkında toplanmış tam ve
doğru bilgileri içerir. Süreç, hemşirelik ve sağlık hedeflerine ulaşmak için
kolaylık sağlar(T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Hemşirelik Meslek Esasları
Tekniğine Giriş, Ankara, 2012;
13-15).
Ø Hemşirelik
Süreci Yönetiminin Yararları
Hemşirelik sürecinin kullanılması
ve hemşirelik bakımının verilmesi, zaman alan ve zor bir uygulama olmasına
rağmen birçok yararı vardır. Bunlar kısaca;
Hemşirelik bakımının sistematik kaliteli ve sağlık düzeyini yükseltecek şekilde
verilmesini sağlar.
Hemşirenin bağımsız karar verme yeteneğini ve işlevini geliştirir.
Hemşirenin bilgisini artırır, uygulamaları geliştirir.
Hemşirelik bakım işlerinin izlenip sonuçlarının belirlenmesini sağlar.
İş gücü ve zaman kaybını önler.
Yasal ve etik dokümanlar sağlar.
Bireyin gereksinimleri doğrultusunda bakım hizmeti almasını sağlar.
Sağlıklı/hasta bireye, bireysel ve bütüncül yaklaşımı sağlar(T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, Hemşirelik
Meslek Esasları Tekniğine Giriş, Ankara, 2012;13-15,
Potter P, Perry
AG , Fundamentals of Nursing. 4th ed. St Louis: Mosby
Year Book Inc,.2005; 60-72).
HEMŞİRELİK
SÜRECİNİN AŞAMALARI
Hemşirelik sürecini, bazı hemşire liderleri tanılama,
planlama, uygulama ve değerlendirme olmak üzere dört aşama olarak kabul eder.
Bazı liderler ise veri toplama ve tanılamayı ayrı bir aşama olarak değerlendirerek
beş aşamalı olarak kabul eder. Sürecin bu aşamaları etkili hemşirelik faaliyetlerinin
özünü oluşturur.
ü Durumun
Belirlenmesi / Veri Toplama (Assesment)
ü Hemşirelik
Tanısını Belirleme / Tanılama (Diagnosis)
ü Hedef
Belirleme (goal-setting)
ü Planlama
(Planning)
ü Uygulama
(Implementation)
ü Değerlendirme
( Evaluation)
Veri Toplama (Durumun
Değerlendirilmesi)
Durumun değerlendirilme aşaması; veri toplamayla başlar,
hemşirelik tanısı ya da tanılarının belirlenmesiyle son bulur. Veri toplama, hasta/sağlıklı
birey hakkında bilgi toplama, değerlendirme ve iletişim kurmadan oluşan
sistematik süreçtir. Toplanan veriler; sorun ile ilgili, anlamlı ve gizlilik
ilkesine dayalı olmalıdır(T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Meslek Esasları
Tekniğine Giriş, Ankara,2012:
14-24).
Tanılama
Hemşirelik tanısı, birey/aile/toplumun gerçek ya da
potansiyel sağlık problemleri hakkında verilen kararlardır. Hastanın bakım
gereksinimlerinin saptanması aşaması ve hemşirenin çözüm getireceği soruna,
hemşirelik tanısını koymasıdır. Çoğunlukla hemşirelik tanısı, hemşirelik
sorunu, hastanın gereksinimi ve hastanın problemi gibi kavramlar eş anlamda
kullanılmaktadır ancak hastanın gereksinimi ile hastanın problemi eş anlamda
değildir. Gereksinimler karşılanmadığı zaman problem olur. (T.C. Milli Eğitim
Bakanlığı, Meslek Esasları Tekniğine Giriş, Ankara,2012: 14-24).
Hemşirelik tanısı
aşamaları
Toplanan verilerin doğrulanması,
Verilerin gruplandırılması,
Verilerin analiz ve yorumlanması,
Hemşirelik tanısının
isimlendirilmesidir.
Planlama
Hemşirelik sürecinin bu
aşamasında ne yapılacağına karar verilmesidir. Planlama; hasta/sağlıklı birey
merkezli ve amaçlara yönelik olarak hemşirelik girişimlerinin seçildiği
aşamadır. Planlama aşamasında belirlenen problemle ilgili planlar, birey ve
ailesini de kapsayabilir. (T.C. Milli Eğitim
Bakanlığı, Meslek Esasları Tekniğine Giriş, Ankara,2012: 14-24).
Uygulama
Uygulama, belirlenmiş
hedeflere ulaşmak için planlanan hemşirelik işlemlerinin yapılmasıdır. Hemşire,
bilgi ve becerisini kullanarak hastanın problemlerini çözmeye yönelik bakım
verir; pek çok girişim yöntemleri kullanarak bakım planını uygulamaya koyar.
Bakım planları hasta merkezlidir. (T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Meslek Esasları
Tekniğine Giriş, Ankara,2012:
14-24).
Değerlendirme
Değerlendirme, hemşirelik sürecinin son
aşamasıdır. Değerlendirme, hem bir son hem de bir başlangıçtır.
Hemşirelik
sürecinin her aşaması birbiri ile yakından ilgilidir. Her aşamanın başarısı bir
önceki aşamanın doğruluğuna bağlıdır. Örneğin; doğru olmayan verilere dayanarak
doğru tanı koymak olası değildir (Birol L., Hemşirelik Süreci, 4. Baskı, Etki
Matbaacılık Yayıncılık,2000; İzmir,
92-94).
Sonuç
olarak süreci
kullanarak yapmış olduğumuz bakım planları;
hemşireliğin kayıtlara yansıyan yüzüdür. Çalışmalarımızın yazıya dökülmüş
halidir ve dinamik bir çalışma aracıdır. Bakım planları karmaşık görünen
problemleri çözmede yol gösterir ve çözüme bizi biraz daha yaklaştırır. Sadece
yazmak için bakım planı yapılmamalıdır. Çünkü her birey ayrı ve özel bir süreci
hak etmektedir (http://www.acibademhemsirelik.com/e-dergi/yeni_tasarim/files/hem-s%C3%BCr-ber_2011.pdf
Erişim:29.11.214).
Keski
ve arkadaşının 2008-2009 eğitim öğretim yılında hemşirelik son sınıf öğrencilerinin hemşirelik süreci hakkındaki bilgi
düzeylerini incelemek amacıyla Türkiye'deki hemşirelik son sınıf
öğrencilerinden oluşan 380 kişi ile yaptığı çalışmada %96.3’ünün klinik uygulamalarda hemşirelik
sürecini kullandığı, %88.4’ünün hemşirelik sürecini mesleki gelişim açısından
yararlı bulduğu ve %60’ının sürecin çeşitli basamaklarında sorun yaşadığı
belirlenmiştir(Keski Ç, Karadağ A,
Hemşirelik Son Sınıf Öğrencilerinin
Hemşirelik Süreci Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi, Hemşirelikte
Araştırma Geliştirme Dergisi, 2010: 41-52).
SAĞLIK
BİLİŞİM SİSTEMLERİ VE HEMŞİRELİK
Sağlık
alanında kullanılan bilişim teknolojileri sağlık bilişim sistemleri olarak
adlandırılır. Sağlık bakım kalitesini geliştirmede önemli bir yere sahip bu
sistemler sağlıklı/hasta bireyin sağlık sorunlarının tanılanmasında, bakım ve
tedavisinin planlanmasında, uygulanmasında ve değerlendirilmesinde
kullanılmaktadır(Bilgiç Ş, Şendir M,
Nursing
Informatics, Cumhuriyet Nursing Journal,2014; 3(1):
24-28).
İyi örgütlenmiş bir sağlık
sisteminin oluşturulmasında ise sağlık bilişim sistemlerinin önemi büyüktür.
Bilgi teknolojileri diğer bütün sektörleri etkilediği gibi sağlık sektörünü de büyük
ölçüde etkilemiştir. Sağlık sektöründe yer alan kurumlar, karar verme aşamasında
verileri daha bilinçli şekilde kullanarak değerlendirmek, hizmet alanını
genişletmek, verimliliği artırarak maliyetleri düşürmek, müşteri hizmetlerini
iyileştirmek ve kaynakların daha iyi yönetilmesini sağlamak amacıyla bilgi teknolojilerinden
ve sağlık bilişim sistemlerinden faydalanmak zorundadır(Ömürbek N, Altın F, Sağlık Bilişim
Sistemlerinin Uygulanmasına İlişkin Bir Araştırma: İzmir Örneği. Süleyman
Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2009; 19: 211-232).
Bilgisayar
ve bilişim teknolojilerinin gelişimi ile sağlık mesleklerinde ve hemşirelikte
önemli değişimler yaşanmaktadır. Hemşirelik dokümantasyonu ve hemşirelik
bilgisinin paylaşılması konusundaki gelişmelerin etkisi tüm ülkelerde görülmektedir.
Bilişim teknolojileri, hemşirelik verilerinin ve bilgi birikiminin
yayınlanmasını, paylaşılmasını ve bilgiye ulaşmayı kolaylaştırmakta, klinik
karar verme aşamalarında hemşirelere destekler sağlamaktadır(Turhan K, Köse A, Hemşirelerin
Hemşirelik Bilişimi Hakkındaki Düşüncelerinin Değerlendirilmesi: Trabzon İline
Ait Bir Çalışma, TURKMIA’10 Proceedings VII. Ulusal Tıp Bilişimi
Kongresi Bildirileri,2010: 123-131).
HEMŞİRELİK BİLİŞİMİ
Bilişim
teknolojilerinin hemşireliğin kendine özgü bilgi birikimi ve hemşirelik
uygulamaları alanında kullanılması ile hemşirelik bilişimi kavramı ortaya
çıkmıştır. Turley’e göre hemşirelik bilişimi; bilişsel, bilgisayar ve
enformasyon biliminin hemşirelik biliminde kesişme alanıdır. Uluslararası
Medikal ve Hemşirelik İnformatik Kuruluşu, hemşirelik bilişimini; “sağlığı
desteklemek için, iletişim teknolojisi ve enformasyon süreçleri ile enformasyon
yönetiminin ve hemşirelik enformasyonunun hemşireliğe entegrasyonu” olarak
tanımlanmıştır(Turhan K, Köse A, Hemşirelerin
Hemşirelik Bilişimi Hakkındaki Düşüncelerinin Değerlendirilmesi: Trabzon İline
Ait Bir Çalışma, TURKMIA’10 Proceedings VII. Ulusal Tıp Bilişimi
Kongresi Bildirileri,2010: 123-131).
Graves&Corcoran’a
göre hemşirelik bilişimi; hemşirelik bakımını sağlamak ve hemşirelik
uygulamalarını desteklemek için hemşirelik datasının / verisinin, bilgisinin ve
enformasyonun işlenmesinde ve yönetilmesinde yardımcı olmak amacıyla bilgisayar
biliminin, bilgi biliminin ve hemşirelik biliminin bir kombinasyonudur. Amerikan
Hemşirelik Birliği (ANA) tarafından 1992 yılında yeni bir uzmanlık alanı olarak
tanınan hemşirelik bilişimi, veri yönetim olanağı sağlayarak hasta bakımında ve
diğer hemşirelik uygulamalarında araçların,uygulamaların,aşamaların ve
planların değerlendirilmesi ve geliştirilmesi süreçlerinde hemşirelere karar
destek sistemi sağlar.Hemşirelik bilişimi çalışmaları,Tıp Bilişimi alanındaki
gelişmelere paralel olarak gelişmeye başlamış ve son yıllarda büyük bir ivme
kazanmıştır(Turhan K, Köse A, Hemşirelerin
Hemşirelik Bilişimi Hakkındaki Düşüncelerinin Değerlendirilmesi: Trabzon İline
Ait Bir Çalışma, TURKMIA’10 Proceedings VII. Ulusal Tıp Bilişimi
Kongresi Bildirileri,2010: 123-131).
Hemşirelikte
bilişim teknolojileri eğitimden yönetime, araştırmalardan bakım uygu-lamalarına
kadar birçok alanda kullanılmaktadır. Hemşirelik yönetiminde personel
planlaması, verimlilik ölçümleri, araştırmalar, risk yönetimi ve kanıt temelli
uygulamalarda bilişim teknolojilerinden sıkça yararlanılmaktadır. Bireyin bakım
ve tedavisinin kayıt altına alınması, hasta durumundaki değişimlerin izlemi,
bakım sonuçlarının istatistiksel olarak izlenmesi ve sonucun değerlendirilerek
diğer sağlık çalışanlarıyla paylaşılması bilişim teknolojilerinin hemşirelik
bakım uygulamalarındaki en temel yararlarıdır. İnternet, web tabanlı uygulamalar,
elektronik posta uygulamaları, bilgisayar destekli uzaktan eğitim sistemleri ve
medya araçlarının kullanımı araştırma ve eğitimde hemşirelere önemli faydalar
sağlamaktadır(Bilgiç Ş, Şendir M, Nursing Informatics,
Cumhuriyet Nursing Journal,2014; 3(1): 24-28).
Fidancıoğlu ve arkadaşlarının 2009
yılında sağlık yüksek
okulu öğrencilerinin internet kullanımına yönelik görüşlerini belirlemek için
123 öğrenci ile yaptığı çalışmada öğrencilerin %55.3’ünün bilgisayarı olduğu ve
bu konuda eğitim aldığı saptanmıştır. Öğrencilerin %93.5’i bilgisayar ve
internet kullanmanın mesleği için gerekli olduğunu ifade etmiştir(Fidancıoğlu H, Gök-Özer F, Kızılkaya M,
Beydağ D.K, Sağlık Yüksek Okulu Öğrencilerinin İnternet Kullanımına Yönelik
Görüşleri, Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi,2009;2(1):3-9).
Günümüzde
hızla gelişen bilişim teknolojileri, sağlık teknolojisine önemli katkılar
sağlamaktadır. Bu katkılar; sağlık sunumunu hızlandırma, maliyeti azaltma,
sağlıklı /hasta bireyle ilgili veriyi kısa sürede elde ederek tanılama ve karar
vermeyi kolaylaştırma olarak sıralanabilir. Bilişim teknolojileri hasta
kayıtlarına hızlı ulaşma ve bakım gereksinimleri saptanarak uygun bakımın
verilmesi ve sonuçlarının izlenmesi yönüyle de bireyselleştirilmiş hemşirelik
ba-kımı sunmada hemşireye rehber olmaktadır(Bilgiç Ş, Şendir M, Nursing Informatics, Cumhuriyet Nursing Journal,2014; 3(1): 24-28).
HEMŞİRELİK
BİLİŞİMİ GELİŞİMİNDEKİ ENGELLER
ü Hemşirelikte ortak dil/ terminoloji birliğinin olmaması,
ü Temel hemşirelik eğitiminde bilgisayar kullanımı ve bilgi sistemleri
konularına yer verilmemesi/yetersiz yer verilmesi,
ü Hemşirelik eğitiminin farklı düzeylerde verilmesi- farklı bakış açılarında
ve farklı yeterlilik düzeylerinde olan hemşirelerin aynı rol ve
sorumluluklarının olması,
ü Toplumda bilgisayar okuryazarlık düzeyinin düşük olması,
ü Bilgi ve teknolojilerinin kullanımı konusunda çekiniklik/ teknofobi,
Hemşirelerin
bilgisayar ve bilgi teknolojilerine hazır oluşluk düzeyi hemşirelik bilişimi ve
bilgi sistemlerinin gelişiminde önemlidir(Erdemir
F, Hanoğlu Z, Akman A, Hemşirelerin Bilgisayar Ve İnternet Kullanma Durumu
ve Hemşirelikte Bilgisayar Kullanımının Değerine İlişkin Görüşleri,2. Ulusal
Tıp Bilişimi Kongresi Sözel Bildiriler Kongre Özet Kitabı ,Antalya,2005: 78-84).
HEMŞİRELİK VE BİLGİSAYAR KULLANIMI
Hemşireler hasta kayıtlarına
hızlı bir şekilde ulaşmak, hastalık ve tedavi plan ile ilgili önemli bilgilere
ulaşmak ve hastayı takip etmek gibi önemli alanlarda bilgisayarlardan
yararlanabilirler. Ayrıca hemşireler en iyi bakımı vermek için hasta laboratuar
ve görüntüleme sonuçlarına ulaşmada ve diğer sağlık ekibi üyeleri ile
haberleşmede bilgisayarı kullanabilir ve böylece verdikleri bakımın kalitesini
artırabilirler. Bununla birlikte hemşireler bilgilerini tazelemek ve veri
tabanlarına ulaşmada kolaylık sağlamak amacıyla bilgisayar ve teknolojiden
yararlanabilirler (While, A., Dewsbury,
G., Nursing And İnformation And Communication Technology (ICT):A Discussion
Of Trends And Future Directions. International
Journal of Nursing Studies ,2011;
48: 1302–1310).
Bilgi
ve iletişim teknolojilerinin tüm profesyonel mesleklerde olduğu gibi
hemşirelikte de doğru ve etkin kullanımı büyük önem taşımaktadır. Hemşirelik
kuruluşları teknolojiyi, hemşirelik uygulamalarının temel yapı taşı olarak
kabul etmekte ve teknolojiyi etkili olarak kullanabilme, bilgi, beceri ve
tutuma sahip olmayı hemşirelikte aranan bir nitelik olarak vurgulamaktadır.
Nitekim İngiltere Ulusal Sağlık Hizmeti Bilgi Merkezi kendi bünyesinde çalışan
tüm hemşireler için temel yeterlilik olarak, Avrupa Bilgisayar Kullanım Lisansı
aranmasını önermektedir. Sağlık hizmetleri gün geçtikçe karmaşıklaşmakta ve bilgisayara
bağlı hale gelmektedir. Her yıl hastalar için toplanan ve depolanan tıbbi veri miktarı
büyük bir hızla artmakta ve katlanarak büyümektedir. Bu verilere yeniden
ulaşma, kullanma ve işleme bir yandan giderek daha zor bir hale gelirken bir
yandan da bu gereksinim daha fazla önem kazanmaktadır. Bunun bir sonucu olarak
bilgi işleme yöntemlerinin sistematik uygulanmasına; karmaşık sorunları çözecek
kurumlara ve tekniklere; bilgisayar ve bilgi teknolojilerinin kullanımına büyük
bir gereksinim ve talep doğmaktadır. Sağlık teknolojisini kullananların %80’i
hemşirelerdir. Hastadan veriyi toplayan, topladığı veriyi elektronik sağlık
kayıtlarına aktaran hemşireler hastaya doğrudan bakım veren, ihtiyaçlarını belirleyen,
nerede, ne zaman, hangi malzemenin kullanılacağına karar veren en büyük sağlık ekibi
grubu ve bilgisayar ortamına uyarlanmış sistemin birincil kullanıcılarıdır. Bu sebeplerden
dolayı günümüzde profesyonel sağlık bakımı için bilgi teknolojilerini
kullanarak kanıta dayalı karar verebilen hemşirelere ihtiyaç duyulmaktadır.
Yeni yetişen hemşirelerin bilgi teknolojilerine ilişkin bilgi, beceri ve
eleştirel düşünme yeteneğine sahip olmaları, hemşirelik ve bilişim
yeterliliklerini entegre edebilmeleri beklenmektedir(Softa-Kaçan H, Akduran F, Akyazı E, Hemşirelerin Bilgisayar Kullanımlarına Yönelik
Tutumlarının Değerlendirilmesi, Gümüşhane Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Dergisi,2014;3(3):845-859).
Hemşirelerin
bilgisayar ve bilgi teknolojilerine hazır oluşluk düzeyi hemşirelik bilişimi
ve bilgi sistemlerinin gelişiminde önemli bir etmendir. Hemşireler hastanın
gereksinimlerini belirleyerek, doğrudan bakım veren, verdiği bakımın
sürekliliğini izleyen ve kayıt eden sağlık ekibinin önemli bir üyesi olarak
sağlık bakım sisteminde önemi hızla artan bilgisayarın en önemli
kullanıcılarındandır. Alanda görev alan hemşirelerin bilgi gereksinimini fark
etme, gereksinim duyulan bilgiye ulaşma, bu bilgiyi etkin kullanma,
değerlendirme ve sunma olarak tanımlanan, bilgisayar okuryazarlığını da içine
alan bilgi okuryazarlığı becerisine sahip olmasını gerektirmektedir ( Özkul-Özel H,
Özdemir -Ürkmez D, Demiray S, Cebeci Z, Hemşirelik Bilişimi ve Hastane Bilgi Yönetimi
Sistemi, Okmeydanı Tıp Dergisi,2014;
30(3):158-160).
Kaya ve ark. çalışmasında, çalışmaya katılan hemşirelerin
% 80,5’inin bilgisayar kullandığını, % 54.6’sının bilgisayar kullanma konusunda
kendini yeterli olarak değerlendirdiğini; % 69.4’ünün hemşirelik bakımında
bilgisayardan yararlandığını belirttikleri sonucuna ulaşılmıştır(Kaya N, Aştı T,
Kaya H, Kaçar G. Hemşirelerin
Bilgisayar Kullanımına İlişkin Görüşlerinin Belirlenmesi. İ.Ü.F.N
Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008;16(3):89).
Erdemir ve ark. çalışmasında, hemşirelerin % 48.9’unun
bilgisayar kullanım düzeyini orta düzeyde tanımladığı, % 75.6’sının hastanedeki
mevcut otomasyon sisteminde bulunan programı bildiği ve hastanedeki/ünitedeki
bilgisayarı sıklıkla, hastanın laboratuvar bulgularını izlemek, malzeme
giriş-çıkışını izlemek ve hasta verilerini kaydetmek için kullandığı
belirlenmiştir(Erdemir F, Hanoğlu Z, Akman A. Hemşirelerin bilgisayar ve internet kullanma
durumu ve hemşirelikte bilgisayar kullanımının değerine ilişkin görüşleri. 2.
Ulusal Tıp Bilişimi Kongresi/Sözel Bildiriler Kongre Özet Kitabı Antalya, 2005; 78-84).
Köse’nin çalışmasında hemşirelerin bilgisayar
kullanabilme durumlarına bakıldığında katılımcıların % 32.9’u iyi durumda
bilgisayar kullanabildiklerini belirtmişlerdir. Yapılan çalışmalar hemşirelerin
büyük oranının bilgisayarı kullandıklarını, bilgisayar kullanma konusunda
kendilerini yeterli hissettiklerini ve uygulamalarında bilgisayar kullandıklarını
göstermektedir(Köse A.
Hemşirelerin Bilgisayar Kullanım Durumlarının Belirlenmesine Yönelik Bir
Ampirik Çalışma–Trabzon İli Örneği. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 2012; 5:1).
Koç'un 2006 yılında hemşirelik
öğrencilerinin hemşirelik eğitimi ve uygulamalarında bilgisayar kullanımı
konusundaki görüşlerini belirlemek amacıyla 128 öğrenciyle yaptığı çalışmada
hemşirelik öğrencilerinin %85.9’unun bilgisayar kullandığını, %26.6’sının
bilgisayarının olduğunu, %24.2’sinin bilgisayar kullanımı konusunda kendilerine
güvendiğini ve %10.1’inin de bilgisayar kullanımı konusunda kendilerini
yetenekli ve başarılı bulduklarını göstermiştir. Ayrıca öğrencilere
bilgisayarın hemşirelik mesleğine olan katkısı sorulduğunda %62.5’inin bilgisayarların
hemşirelik bakım ve uygulamalarına önemli katkılarının olduğu görüşünü paylaştıkları
görülmüştür(Koç Z, Hemşirelik Öğrencilerinin Hemşirelik Eğitimi
Ve Uygulamalarında Bilgisayar Kullanımı Konusundaki Görüşlerinin Belirlenmesi, C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergis, 2006; 10(2):29-40).
Bilgi teknolojilerinin
sağlık sektöründe kullanılması sağlık sektörü çalışanlarının işini büyük oranda
kolaylaştırmaktadır. Bilgi teknolojilerinin kullanımı ile sağlık sektöründe
çalışanlar ihtiyaç duydukları bilgilere kolaylıkla ulaşabilmekte ve yöneticilerin
kararları daha başarılı olmaktadır. Tedarik sistemleri ile gerekli olan tıbbi malzemeler
zamanında hastanelere ulaşmakta, tasarım ve üretim sistemleri ile tıbbi malzemeler
ihtiyaçlara daha fazla cevap verebilmekte, muhasebe ve finansman sistemleri ile
gerekli kayıtlar bilgisayarlar aracılığı ile tutulmakta ve yatırım kararları daha
doğru alınmakta, insan kaynakları yönetimi sistemleri ile işgücü planlaması, personel
seçme, eğitim ve geliştirme, ücret yönetimi konularında yaşanan sorunlar aşılmakta,
iletişim sistemleri ile çalışanlar ve bölümler arasındaki koordinasyon sorunu çözülmektedir(Ömürbek N, Altın F, Sağlık Bilişim
Sistemlerinin Uygulanmasına İlişkin Bir Araştırma: İzmir Örneği. Süleyman
Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2009; 19: 211-232).
BİLGİSAYAR DESTEKLİ HASTA KAYIT SİSTEMLERİ
Günümüzde hasta
kayıtları önemli bir yere sahiptir ve yapılan bu kayıtlar sadece sağlık bakım
ekibine ne yapıldığını hatırlatmak amaçlı olmayıp hastanın bakım ve tedavisinin
yönetiminde önemli bir rol almaktadır. Her sağlık bakım alanı ve her profesyonel grup, kendilerinin ve
hastalarının ihtiyaçlarına göre uyumlaştırılmış formlara ve kayıt sistemine
sahiptir. Kayıtlar ve raporlar hastanın sağlık durumu hakkında özel iletişim
sağlar. Bugün, hemşireler de hizmet verdikleri her yerde hasta ile ilgili
bilgileri ve verdikleri bakımı/bakım sonuçlarını kayıt etmektedir(Aştı T, Bakım Teknolojisinde
Yenilikler, 2007, Florance
Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Ders Notları).
Bilgisayar
ortamına uyarlanmış klinik dökümantasyon sistemi, bilgisayarlar kullanılarak hasta
bakımının kayıt edilmesini sağlar. Bilgisayar ortamında oluşturulmuş sağlık
bilgi ağı, tüm hasta verilerinin anında girilmesine ve bu verilerle bakım planı
oluşturulmasına olanak vermektedir. Örneğin yatak başındaki sesli kayıt alan
(“Voice-activated”) bilgisayarlar, hemşirelerin hasta bilgilerini kağıtlara not
alarak bu bilgileri daha sonra hasta kartlarına aktarması yerine, doğrudan
hasta dosyasına kayıt etmesine imkan vermektedir. Ya da iki kanallı televizyon sistemleri
kullanılarak kilometrelerce uzaktaki hastalar izlenmekte
(Teletıp-“Telemedicine”-Telesağlık), hem hekim, hem de hemşire hastayı
değerlendirebilmekte ve tedavi/bakım planlanabilmektedir(Aştı T, Bakım Teknolojisinde Yenilikler, 2007, Florance Nightingale Hemşirelik
Yüksek Okulu Ders Notları).
Işık
ve arkadaşının sağlık
çalışanlarının bilgi teknolojileri ve hastane bilgi sistemlerini kullanma
becerilerini ortaya koymak ve hastane bilgi sistemlerinin faydaları konusundaki
görüşlerini değerlendirmek amacıyla sakarya ilinde faaliyet gösteren 11 hastanedeki 544 sağlık
çalışanı ile yaptığı çalışmada sağlık çalışanlarının bilgi teknolojileri
hakkında bilgi düzeylerinin değerlendirilmesi sonucunda; %61,8’inin Office
programları, %61,2’sinin işletim sistemleri ve %59,2’sinin bilgisayar donanımı
konusunda kendilerini yeterli gördükleri bulunmuştur. Buna karşılık veri tabanı
(%37,1), ağ sistemleri (%40,3) ve ses kayıt dinleme cihazları konusunda (%40,4)
bilgi düzeylerini daha yetersiz görmektedirler(Işık O, Akbolat M, Bilgi Teknolojileri ve Hastane Bilgi Sistemleri
Kullanımı: Sağlık Çalışanları Üzerine Bir Araştırma, Bilgi Dünyası, 2010; 11
(2): 365-389).
Uluslararası Alanda Kullanılan Bilgisayar Destekli Hasta Kayıt
Sistemi Örnekleri
Problem Merkezli Tıbbi Kayıt
(“Problem-Oriented Medical Record”-POMR): En yaygın olan kayıt sistemidir. Sistem, hasta problemleri
listesi ve problemlerin nasıl çözülebileceğini içerir. Problem Merkezli
Tıbbi Kayıt Sistemi hemşirelik kayıtları, hekim kayıtları ve sağlık
bakım ekibinin diğer üyelerinin kayıtlarını birleştirir. Sistemde her problem
tanımlanmış, derecelendirilmiş ve numaralandırılmıştır(Aştı T, Bakım Teknolojisinde Yenilikler, 2007, Florance
Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Ders Notları).
Problem Merkezli Tıbbi Bilgi Sistemi (“Problem-Oriented Medical
Information System”–PROMIS): PROMIS sağlık sistemi sürecini desteklemek için sağlık
bakım sağlayıcıları tarafından kullanılan kapsamlı bir bilgi sistemidir.
PROMIS yalnızca medikal kayıtların yenide yapılandırılmasını değil, aynı
zamanda bakım sürecini kontrol edilmesini de sağlar. PROMIS bölümleri ile
hemşirelik süreci aşamaları paraleldir(Aştı T, Bakım Teknolojisinde
Yenilikler, 2007, Florance
Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Ders Notları).
Bilgisayar Destekli Hasta Bakım Kayıtları (“Computerbased Patient Care
Record” - CPCR): Bilgisayar Destekli Hasta Bakım Kayıtları, hastaların
klinik problemlerinin tanımlarını kapsar. Sisteme, tüm sağlık bakım
uygulayıcıları (hemşire, diş hekimi, hekim, sosyal hizmet uzmanı,
v.b.) dahildir. Sistem, hastaların sağlık durumları ve fonksiyonel
yeteneklerinin sistematik olarak kayıt edilmesini ve ölçülmesini sağlar(Aştı T, Bakım
Teknolojisinde Yenilikler, 2007, Florance
Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Ders Notları).
Hemşirelik
Minimum Veri Seti (“Nursing Minimum Data Set”-NMDS): 1980’lerin erken dönemlerinde
geliştirilmiş ve temel hemşirelik veri toplama yöntemini standart
hale getiren ilk sistemdir. NMDS kendi içinde üçe ayrılan hemşirelik
tanısı, hemşirelik girişimleri, hasta bakımı sonuçları bölümlerini
içerir. Bu bölümler hemşirelik uygulamalarını destekleyen pek çok
temel veri içinde birleştirilerek, değerlendirme ve sonuç için zengin
bir depo yaratmıştır.
NMDS,
hemşirelerin aslında “Ne yaptığı?” “Niye yaptığı?” ve “Elde edilen sonuçların
ne olduğu?”nu görünür hale getiren bir sistemdir. Tüm NMDS sistemleri için
toplanan veriler hasta demografik bilgileri, klinik bilgileri, tıbbi
uygulamalar, hasta problemleri, hemşirelik uygulamaları ve hemşirenin hasta değerlendirmeleridir.
NMDS’nin asıl amacı karşılaştırılabilir veri toplamaktır. Veri toplama
aşamasında NMDS sistemleri arasında farklılıklar vardır. Örneğin Amerika
Birleşik Devletleri’ndeki projelerde retrospektif ve prospektif yöntem
kullanılırken, Belçika’da kesitsel yöntem kullanılmıştır. Bu farklılığın nedeni
ülkelerin sağlık sistemleri arasındaki farklılıklardır(Aştı T, Bakım
Teknolojisinde Yenilikler, 2007, Florance
Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Ders Notları).
Perioperatif Hemşirelik Veri Seti (“Perioperative Nursing Data
Set”-PNDS): PNDS, Perioperatif Uzman Hemşireler Derneği (“Association
of Perioperative Registered Nurses”) üyeleri tarafından 1980’lerin geç
döneminde geliştirilmeye başlanmıştır. PNDS; perioperatif (ameliyat
öncesi, sırası ve sonrası) alanda kullanılan ve Amerika Hemşireler Birliği
(“American Nurses Association”) tarafından bu alanda kabul edilmiş tek
dildir. PNDS’nin amacı, verilerin birbiriyle nasıl ilişkilendirileceğini
tanımlayarak standart kayıt için bir yapı oluşturmak, hemşirelik
uygulamaları ve eğitimi alanında ulusal bir dil oluşturmak, hasta bakım
sonuçlarını değerlendirmek ve ölçmek, araştırmalar için veri sağlamaktır.
PNDS, her bir tanı, girişim ve sonuç sınıflandırılıp, kodlandığı için
bilgisayar ortamına kolayca uyumlaştırılmış bir veri setidir(Aştı T, Bakım
Teknolojisinde Yenilikler, 2007, Florance
Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Ders Notları).
Telefon
ile Verilen Sağlık Hizmeti (“Telehealth”): Sistem, sağlık bakım sağlayıcıları ile hasta arasında, hastanın
evinden iki yönlü, interaktif, görsel-işitsel iletişimi sağlayan
görüntü ekranı aracılığı ile verilen sağlık hizmetidir.
Telesağlık, hemşirelerin ev ziyareti için herhangi bir zaman
harcamadan, hasta ile herhangi bir temas olmadan evinde yapılan ziyaretlerin
artmasını sağlar. Bu sistem ile hasta bakım kalitesinden herhangi bir
ödün vermeden, var olan kaynaklar teknoloji
ile birleştirilerek hizmet verilebilmektedir. Sistem, bakım planlarının yeniden gözden geçirilmesinde, hasta gözlemlerinin ve yaşam bulgularının toplanmasında kullanılabilir(Aştı T, Bakım
Teknolojisinde Yenilikler, 2007, Florance
Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu Ders Notları, Hintistan S, Çilingir D, Hemşirelik Uygulamalarında Güncel Bir Yaklaşım: Telefon Kullanımı, Hemşirelikte Eğitim ve
Araştırma Dergisi, 2012; 9 (1):
30-35 ).
HEMŞİRELİK
SINIFLANDIRMA SİSTEMLERİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ HEMŞİRELİK SÜRECİNİN
KULLANIMINDAKİ ÖNEMİ VE YERİ
Hemşirelik bilgi sistemleri hasta
bakım dokümanlarını kapsamına alan hemşirelik süreçlerinin ölçülmesi ve
değerlendirilmesini otomatik olarak gerçekleştiren bilgisayar tabanlı sistemlerdir.
Klinik ve yönetsel açıdan hemşire bakım sürecini destekleyen özel işlevlere
sahiptir. Bu sistemler hemşire bakım planlarının belirlenmesi, hazırlanması ve
uygulanması, personel programlama ve hemşirelik kaynaklarının belirlenmesi gibi
işlevlerde kullanılmaktadır(Yılmaz A, Sağlık Kurumlarında Bilgi Sistemleri, Hemşirelik
Bilgi Sistemleri (Nursing Information Systems), Eskişehir, 2013:125-126)
Sağlık kuruluşlarında, hemşirelerin
asıl görevi hasta bakımıdır. Bununla beraber yapılan araştırmalar, hemşirelerin
zamanlarının büyük bir bölümünü hasta bakımı ile ilgili olmayan, çeşitli
dokümanları doldurmak gibi işler için geçirdiklerini ortaya koymaktadır. Günümüzde
bu tür sorunların çözümü için bilgisayar temelli hemşire dokümantasyon sistemi
kullanılmaktadır. Bu sistemler hemşirelerin teşhis, tedavi ve hastalık yönetimi
ile ilgili faaliyetlerini, yapılandırılmış ya da serbest metin formatında kaydetme
imkânı vermektedir. Bu sistemlerin, dokümanların hazırlanması için harcanan
zamanı azaltma, kaliteyi ve verilerin kullanılabilirliğini artırma ve sonuçta
yüksek kaliteli ve etkili hasta bakımına destek sağlama gibi faydaları vardır.
Hemşirelik
bilgi sistemini tanımlayan genel özellikler şu şekilde sıralanabilir:
• Hasta
bakım karar desteği (order girişi, bakım planlama, değerlendirme, bakım
dokümantasyonu, görev akış şeması, ilaçla tedavi idari kayıtları, hasta
duyarlılığı ve hasta eğitimi),
• Yönetim
uygulamaları (kadrolama/programlama, görev sorunları, verimliliğin izlenmesi ve
kalite yönetimi),
•
Hemşirelik eğitimi ve araştırma. (Yılmaz A, Sağlık Kurumlarında Bilgi Sistemleri, Hemşirelik
Bilgi Sistemleri (Nursing Information Systems), Eskişehir, 2013:125-126).
SONUÇ
OLARAK...
Çağımızın
teknoloji çağı olması nedeniyle hemşirelerin teknolojiyi yakından takip
et-meleri ve uygulamalarında etkili bir şekilde kullanmaları önemli bir
gereksinim olarak ortaya çıkmıştır. Hemşirelik bilişimi; hemşirelik eğitimi,
uygulamaları, yönetimi, araştırmaları kısacası hemşireliğin olduğu her alanda
vardır. Hemşirelikte bilişim sistemlerinin etkili kullanımı ile bireyin bakım
ve tedavisindeki eksiklik ve yanlışlıklar kısa sürede tespit edilebilmekte ve
sonuçları ağır olabilen durumların önlenebilmesi sağlanmaktadır(Bilgiç Ş, Şendir M,
Nursing
Informatics, Cumhuriyet Nursing Journal,2014; 3(1): 24-28).
Hümanistik
ve holistik felsefeye temellenen hemşirelik uygulamalarında teknolojinin
kullanılması vazgeçilmez bir unsur olmaktadır. Hemşirelerin teknolojiyi etkin
kullanabilmeleri için teknoloji okuryazarlığı ile ilgili yeterli bilgi ve
beceri edinmeleri gerekmektedir. Hemşirelik bilişiminin ülkemizde gelişimi için
lisansüstü programların açılıp yaygınlaştırılması, sertifika programlarının
düzenlenmesi ve bilişimin hemşirelik bakımında uygulanabilirliğinin sağlanması
için gerekli çalışmaların yapılması önemlidir. Ayrıca hastane otomasyon
sistemleri içerisinde hemşirelik modülüne de yer verilmesi ve hemşirelerin bu
modülü uygulamalarında aktif olarak kullanmasının sağlanması gerekmektedir.
Hemşirelik bilişimindeki gelişmeler ve uygulamaların yaygınlaşması hemşirelik
bakım kalitesinin ve mesleki profesyonelleşmenin artmasına yardımcı olacaktır(Bilgiç Ş, Şendir M,
Nursing
Informatics, Cumhuriyet Nursing Journal,2014; 3(1): 24-28).
KAYNAKLAR
1.
Kaya
N, Babadağ K, Uygur E, Kaçar-Yeşiltepe
G, Hemşirelerin Hemşirelik Model / Kuramlarını,
Hemşirelik Sürecini ve Sınıflama Sistemlerini Bilme ve Uygulama Durumları, Maltepe Üniversitesi Hemşirelik
Bilim ve Sanatı Dergisi,2010;3(3):24-33
2.
Keski
Ç, Karadağ A, Hemşirelik Son Sınıf Öğrencilerinin Hemşirelik Süreci Hakkındaki Bilgi
Düzeylerinin İncelenmesi, Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 2010:
41-52
3. Karabacak Ü,
Hemşirelik sürecinin Gelişimi, Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Fakültesi Hemşirelik Bölümü
4. Erdemir F, Hemşirelik Sınıflama Sistemleri, IV. Ulusal Psikiyatri
Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı, Samsun, 2010: 24-28
5.
T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, Hemşirelik Meslek Esasları Tekniğine Giriş,
Ankara, 2012;13-15
6. Birol L., Hemşirelik Süreci, 4. Baskı, Etki Matbaacılık Yayıncılık,2000; İzmir, 92-94
7. http://www.acibademhemsirelik.com/e-dergi/yeni_tasarim/files/hem-s%C3%BCr-ber_2011.pdf
Erişim:29.11.214
8.
Bilgiç
Ş, Şendir M, Nursing Informatics, Cumhuriyet
Nursing Journal,2014;
3(1): 24-28
9. Ömürbek N, Altın F,
Sağlık Bilişim Sistemlerinin Uygulanmasına İlişkin Bir Araştırma: İzmir
Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler
Dergisi, 2009; 19: 211-232
10. Turhan K, Köse A, Hemşirelerin
Hemşirelik Bilişimi Hakkındaki Düşüncelerinin Değerlendirilmesi: Trabzon İline
Ait Bir Çalışma, TURKMIA’10 Proceedings VII. Ulusal Tıp Bilişimi
Kongresi Bildirileri,2010: 123-131
11. While, A., Dewsbury,
G., Nursing And İnformation And
Communication Technology (ICT):A Discussion Of Trends And Future Directions. International Journal of Nursing Studies
, 2011; 48: 1302–1310
12. Softa-Kaçan H, Akduran
F, Akyazı E, Hemşirelerin Bilgisayar Kullanımlarına Yönelik Tutumlarının
Değerlendirilmesi, Gümüşhane Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Dergisi,2014;3(3):845-859
13. Özkul-Özel
H, Özdemir -Ürkmez D, Demiray S, Cebeci Z, Hemşirelik
Bilişimi ve Hastane Bilgi Yönetimi Sistemi,
Okmeydanı Tıp Dergisi,2014; 30(3):158-160
14.
Kaya N, Aştı T, Kaya H, Kaçar G. Hemşirelerin Bilgisayar Kullanımına İlişkin
Görüşlerinin Belirlenmesi. İ.Ü.F.N Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008;16(3):89
15. Erdemir F,
Hanoğlu Z, Akman A.
Hemşirelerin Bilgisayar Ve İnternet Kullanma Durumu Ve Hemşirelikte Bilgisayar
Kullanımının Değerine İlişkin Görüşleri, 2. Ulusal Tıp Bilişimi Kongresi/Sözel
Bildiriler Kongre Özet Kitabı ,Antalya, 2005;
78-84
16.
Koç
Z, Hemşirelik
Öğrencilerinin Hemşirelik Eğitimi Ve Uygulamalarında Bilgisayar Kullanımı
Konusundaki Görüşlerinin Belirlenmesi, C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergis,
2006; 10(2):29-40
17. Aştı T, Bakım Teknolojisinde Yenilikler, 2007, Florance Nightingale Hemşirelik
Yüksek Okulu Ders Notları
18. Fidancıoğlu H, Gök-Özer F, Kızılkaya M, Beydağ D.K, Sağlık Yüksek Okulu Öğrencilerinin İnternet
Kullanımına Yönelik Görüşleri, Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve
Sanatı Dergisi,2009;2(1):3-9
19. Potter P, Perry AG,
Fundamentals of Nursing. 4th ed. St Louis: Mosby Year Book Inc,.2005; 60-72
20. Işık O, Akbolat M, Bilgi Teknolojileri ve Hastane Bilgi
Sistemleri Kullanımı: Sağlık Çalışanları Üzerine Bir Araştırma, Bilgi Dünyası,
2010; 11 (2): 365-389
21. Hintistan S, Çilingir D, Hemşirelik Uygulamalarında Güncel Bir Yaklaşım:
Telefon Kullanımı, Hemşirelikte
Eğitim ve Araştırma Dergisi, 2012; 9
(1): 30-35
22.
Yılmaz A, Sağlık
Kurumlarında Bilgi Sistemleri, Hemşirelik Bilgi Sistemleri (Nursing Information
Systems), Eskişehir, 2013:125-126
seo paketi satin almak icin tikla
YanıtlaSiltakipçi satin almak icin sitemizi ziyaret edebilirsiniz
YanıtlaSil